Από τις φυσικές αλυκές της Τραχήλας Το "νέκταρ" της θάλασσας

Ένα νοσταλγικό οδοιπορικό στην καλλιέργεια και το μάζεμα του αλατιού από τις φυσικές αλυκές του χωριού της παρουσίασε προχθές το απόγευμα στο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας η Ελένη Μιχαλέα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Τραχήλας. «Το νέκταρ της θάλασσας» ήταν ο τίτλος της ομιλίας, που έγινε στο πλαίσιο του Μανιάτικου Πανοράματος, το οποίο συνεχίζεται έως και την Κυριακή στον ίδιο χώρο. «Το θέμα του αλατιού είναι κάτι που μας απασχολεί πολύ στο χωριό, μας καθορίζει» διευκρίνισε από την αρχή η Ελένη Μιχαλέα. Όταν ήταν μικρή, περνούσε τα καλοκαίρια στην Τραχήλα, το μικρό πανέμορφο ψαροχώρι της Έξω Μάνης, κοντά στα σύνορα με τη Λακωνία. Χωρίς δρόμο τότε, η πρόσβαση στο χωριό γινόταν από τον Άγιο Νικόλαο (Σελίνιτσα) με βενζίνα. Στις αρχές του 1900 υπήρχε θαλάσσια συγκοινωνία δυο φορές την εβδομάδα στη διαδρομή Καλαμάτα - Γύθειο, ενώ μέχρι την Κατοχή λειτουργούσε και τελωνείο. Μετά το 1960 άρχισε η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση και το ερήμωμα του χωριού. Το αλάτι, όμως, ήταν και παραμένει βασικό στοιχείο της περιοχής. «Τότε θεωρούσαμε δείγμα πολιτισμού τη χρήση ψιλού αλατιού σε σχέση με το χοντροκομμένο δικό μας. Τα άγρια βράχια μας καρπίζουν αυτό το αλάτι που παλιά ήταν τόσο πολύτιμο, όπως τώρα το πετρέλαιο. Εμπορικοί δρόμοι ανοίχτηκαν επί ρωμαϊκής εποχής για τη διακίνησή του, μύθοι, παροιμίες, αποφθέγματα αναφέρονται στην πολυτιμότητά του…».
Κλεφτοπόλεμος για το αλάτιΓια πολλά χρόνια το αλάτι ανήκε μονοπωλιακώς στο ελληνικό κράτος. «Λόγω του πλεονάσματος της παραγωγής, αλλά και του μεγάλου κόστους της συγκομιδής από μικρές αλυκές, το κράτος κατέστρεφε ό,τι δεν μπορούσε να εκμεταλλευτεί. Την περίοδο που υπήρχε το μονοπώλιο, γινόταν κλεφτοπόλεμος με την Αστυνομία. Άλλοτε έριχνε πετρέλαιο και καταστρεφόταν η σοδειά της χρονιάς, άλλοτε έκανε συλλήψεις. Όταν το αλάτι “ωρίμαζε” οι κάτοικοι κοιμόντουσαν στα βράχια, για να μην τους το κλέψουν».Τέλη Μάη οι μαζώχτρες, γυναίκες, αλλά και παιδιά, καθάριζαν τα λεκάνια και τις γούρνες από ξένα σώματα, κυρίως από άμμο και λάσπη. Μετά τα γέμιζαν θαλασσινό νερό, ώστε να εξατμιστεί από τη ζέστη και τον αέρα. Από τις λεκάνες, που είναι σαν μικρές πισίνες, ξαναγέμιζαν τις γούρνες και τα λεκάνια, τα οποία με την εξάτμιση του νερού αποκτούσαν κρούστα που μαζευόταν στο κέντρο σαν βουναλάκι. Μετά από μια βδομάδα το αλάτι ήταν έτοιμο για συλλογή. Το μάζευαν χρησιμοποιώντας ένα μεταλλικό εργαλείο σε σχήμα Γ, το τσέρκι. Το έβαζαν σε λιάστρες, λείους επικλινείς βράχους, ώστε να φύγουν τα νερά. Μετά σε τσουβάλια, ύστερα στη βάρκα για μεταφορά στο λιμάνι και κατόπιν στις αποθήκες. «Παλιότερα, αυτά γίνονταν από αλυσίδα γυναικών με ντενεκέδες! Όλος αυτός ο κόπος κινδύνευε να πάει χαμένος από την κλοπή, όταν έφτανε η Αστυνομία, και από τα ξαφνικά καλοκαιρινά μπουρίνια. Σάτιρα της εποχής αναφέρει: «Θεέ μου, να πιάσει μια βροχή, ψιλή σαν το πιπέρι, να δεις τις Τραχηλιώτισσες με το βρακί στο χέρι!».
300.000 οκάδεςΌλη η περιοχή, από το ακρωτήρι της Τραχήλας μέχρι τα σύνορα με τη Λακωνία, έβγαζε κάποτε γύρω στις 300.000 οκάδες αλάτι. Τα μέρη αυτά ανήκαν σε οικογένειες που μάζευαν οι ίδιες το αλάτι ή τα νοίκιαζαν με αντάλλαγμα το αλάτι της χρονιάς τους.«Μέχρι πρόσφατα το αλάτι αποτελούσε για το χωριό το νόμισμά του. Αχλάδια, κάστανα, λαγήνια Σίφνου, πορσελάνη Σαντορίνης, τυρί και άλλα είδη ήταν προσιτά σε όλους με αυτό τον τρόπο. Επιπλέον, αποτελούσε εξαίρετο συντηρητικό για το κρέας, το ψάρι ή το αυγό έως τη δεκαετία του ΄70 που ήρθε ο ηλεκτρισμός στο χωριό μας. Γυναίκες έφευγαν νύχτα με το γαϊδούρι και πήγαιναν στα ορεινά χωριά, που είχαν ανάγκη από αυτό το είδος. Το πρωί φόρτωναν ό,τι είχαν ανταλλάξει και νόμιμα πλέον γύριζαν στο χωριό…».- Αλάτι από τις φυσικές αλυκές της Τραχήλας μπορείτε να προμηθευτείτε και από την έκθεση παραδοσιακών προϊόντων που πραγματοποιείται στο Πνευματικό Κέντρο στο πλαίσιο του Μανιάτικου Πανοράματος.
Της Μαρίας Νίκα "ΘΑΡΡΟΣ" 28/04/2009