“Η τέχνη δεν μπορεί να κάνει επανάσταση, αλλά μπορεί να βοηθήσει την ψυχή να επαναστατήσει“ είναι το πιστεύω του σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή που ξεκινάει στο τέλος Οκτωβρίου τα γυρίσματα της ταινίας του “Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι” βασισμένη στη ζωή του εθνικού ευεργέτη Ιωάννη Βαρβάκη. Τον συναντήσαμε στην Costa Navarino όπου φιλοξενείται ετοιμάζοντας τις λεπτομέρειες των γυρισμάτων και μας μίλησε μεταξύ άλλων για τον Αχιλλέα Κωνσταντακόπουλο, τον “ευλογημένο” όπως τον χαρακτήρισε άνθρωπο της Μεσσηνίας, που είναι εκείνος που τον έπεισε να κάνει την ταινία στην περιοχή της Πυλίας, αλλά και για τον “άγνωστο” Λάκη Λαζόπουλο. Μας μίλησε επίσης για τις δύσκολες στιγμές που περνάει η χώρα και για την πεποίθησή του ότι “στις δύσκολες στιγμές πρέπει να γίνονται τα μεγάλα πράγματα στην τέχνη”.
Τι σας κέντρισε το ενδιαφέρον να μεταφέρετε στην μεγάλη οθόνη τη ζωή του Βαρβάκη;
“Ανήκω στην κατηγορία των σκηνοθετών που πιστεύουν πως ό,τι πράττουμε δεν το ορίζουμε εμείς οι ίδιοι. Στην πραγματικότητα, κατ’ εμέ οι σκηνοθέτες είναι ενδιάμεσοι μιας κεντρικής πηγής την οποία δεν γνωρίζουμε αλλά μας χαρίζει αυτή η πηγή κάθε φορά ένα δώρο: το θέμα των ταινιών μας.
Ανάλογα με την στιγμή που βρισκόμαστε και στο σημείο που μπορούμε να κατανοήσουμε αυτή τη
δωρεά ο καθένας μας, χαϊδεύει, περιποιείται και εν τέλει φορμάρει αυτό το δώρο. Ετσι κι αυτό, όπως και τα προηγούμενα πράγματα που μου χαρίστηκαν κι άλλες φορές βρήκαν το δρόμο τους για να περάσουν σωστά προς τα κάτω κι άλλες φορές δεν βρήκαν το δρόμο τους, κι αυτό ήταν δικό μου θέμα, ήταν η κακή μου στιγμή”.
Πώς ήρθατε σε επαφή με τον ήρωά σας;
“Λίγο πριν αρχίσω τον Γκρέκο κι αισθανόμουν ότι υπήρχε κίνδυνος να μην γίνει η ταινία, ήρθε ένας οικονομικός σύμβουλος που έχει τελειώσει τη Βαρβάκειο -άγνωστος σε μένα- και μου άφησε την ιστορία του Βαρβάκη για να την κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ. Αλλά επειδή δεν γνώριζα ακριβώς τι ήταν ο Βαρβάκης -όπως και οι περισσότεροι Ελληνες δεν ξέρουν- του είπα να το αφήσει γιατί είχα να κάνω μια ταινία και δεν προλάβαινα. Το έβαλα λοιπόν σε μιαν άκρη και σε μια πολύ δύσκολη στιγμή πριν από τον Γκρέκο, το ανέσυρα και είπα πως αν δεν γίνει ο Γκρέκο θα κάνω ταινία τον Βαρβάκη”.
Η Πυλία πώς προέκυψε για τα γυρίσματα;
Προφανώς σας κάνει και το τοπίο.
“Εννοείται. Η αρχική επιλογή ήταν να το κάνω τα κεντρικά γυρίσματα της ταινίας στη Χίο και στα Ψαρά και είχα επιλέξει μάλιστα και το χώρο. Μια μέρα με πήρε ο Αχιλλέας με το ελικόπτερο - επιμένοντας ότι δεν ξέρω την περιοχή και γι’ αυτό επέλεξα να κάνω τα γυρίσματα στη Χίο- και όταν είδα το τοπίο από ψηλά, ήξερα πριν κατέβουμε καν, ότι εδώ θα κάνω τα γυρίσματα... Δεν θέλω να σας πω τι έπαθαν οι Χιώτες”.
Εχετε ωστόσο “δεσμούς” με τη Μεσσηνία γιατί η ταινία σας “Το κελί μηδέν” αναφέρεται στην ιστορία του Καλαματιανού αεροπόρου Τάσου Μήνη.
“Βέβαια, είδατε λοιπόν κάτι παράξενους κύκλους που κάνει η ζωή;”.
“Το κελί μηδέν” δεν είχε ως ταινία τη διάσταση που της έπρεπε;
“Είχε ακριβώς ό,τι της έπρεπε. Δεν έπρεπε να έχει μεγαλύτερη διάσταση γιατί ήταν ανώριμο έργο.
Εγώ φταίω, ήταν απ’ αυτές τις κακές στιγμές που είπα πριν”.
Η δαπάνη για μια ταινία σαν αυτή με τη ζωή του Βαρβάκη, δεν είναι απαγορευτική ή τουλάχιστον μεγάλη για τις σημερινές κιόλας συνθήκες;
“Αν κοιτάζει κανείς τη στιγμή που βρίσκεται μια χώρα και πάειμ’ αυτό. Αν ακολουθήσει δηλαδή η τέχνη τον κυματισμό μιας κοινωνίας και της οικονομίας, τότε δεν θα γίνει ποτέ τίποτα. Εχει άλλο ρόλο η τέχνη και ίσα ίσα που στις δύσκολες στιγμές μιας χώρας πρέπει να γίνονται τα μεγάλα πράγματα και όχι τα μικρά. Ξέρετε η τέχνη είναι αυτή που μπορεί να ανορθώσει τον άνθρωπο, που μιλώντας στην ψυχή μπορεί να τον ανορθώσει. Κι αυτή τη στιγμή το πρόβλημα της Ελλάδας είναι ηθικό. Τα προβλήματα που προέκυψαν είναι γιατί οι Ελληνες τα τελευταία χρόνια δεν είχαν το ήθος που έπρεπε και αυτή τη στιγμή το ηθικό τους είναι πεσμένο. Αρα, τι είναι αυτό που μπορεί να αλλάξει τα πράγματα; Είναι να αλλάξει το ηθικό. Ο Βαρβάκης είναι ένας μεγάλος Ελληνας, ένας μεγάλος πυλώνας του ελληνικού αισθήματος που δεν τον ξέρουμε. Μπαίνει σε κίνηση γιατί θα μπορέσει -θέλω να πιστεύω- να βοηθήσει τους ανθρώπους να πάρουν δύναμη μέσα τους και να
αντέξουν τον πόνο των καιρών. Αυτός είναι άλλωστε ο ρόλος της τέχνης, είναι παρηγορητικός και
ανορθωτικός”.
Είναι συνειδητή επιλογή άρα, να μην ανθεί η τέχνη;
“Επιλέγεται στους καιρούς μας το άσχημο. Που όμως δεν καλυτερεύει την ψυχή, φτιάχνει μόδες πρόσκαιρες κι εγώ δεν είμαι μ’ αυτές. Κοιτάζω να δω τι είναι αυτό που αληθινά μπορεί να βοηθήσει τις πολλές ψυχές. Και όχι να κάνω ταινία κλειστού κοινού ή κινηματογραφόφιλων τάσεων. Είναι μεγάλη λαϊκή τέχνη ο κινηματογράφος, όπως ήταν κάποτε το θέατρο”.
Η κεντρική εξουσία δεν στηρίζει την τέχνη απο άγνοια ή από βαθιά γνώση για το τι προσφέρει η τέχνη;
“Από βαθύτατη γνώση το κάνουν. Αλίμονο αν δεν ξέρουν αυτοί ποιοι είναι οι εχθροί τους. Γιατί η τέχνη μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα όσων αυτοί οργανώνουν. Η τέχνη δεν μπορεί να κάνει επανάσταση αλλά μπορεί να βοηθήσει την ψυχή να επαναστατήσει”.
Ο κινηματογράφος στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, πώς είναι;
“Υπάρχουν αυτή τη στιγμή πάρα πολλοί καλοί σκηνοθέτες που κάνουν εξαιρετικά πράγματα -και γι’ αυτό διακρίνονται και στο εξωτερικό- που δεν έχουν σχέση με το ελληνικό αίσθημα και νομίζω ότι το ταλέντο τους, αφού έχουν κατακτήσει με κάποιο τρόπο τη διεθνή κινηματογραφία, θα μπουν στην ελληνική θεματολογία. Τότε το έργο τους μπορεί αληθινά να είναι ανθηρό και χρήσιμο. Τώρα κάνουν πολύ ωραία πράγματα για να πατήσουν στέρεα, το χρειάζονται ως οντότητες. Θα φύγουν απ’ αυτό γρήγορα και θα αρχίσουν να κάνουν τα μεγάλα θέματα που είναι δύσκολα για τους άλλους”.
Είστε από εκείνους που γράφετε τα σενάριά σας. Πιστεύετε ότι πάσχει σεναριακά το ελληνικό σινεμά;
“Ναι. Το πρόβλημα του ελληνικού σεναρίου είναι το πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας που είναι ο εγωισμός. Νομίζουμε ότι τα ξέρουμε όλα, ε δεν τα ξέρουμε. Στον Γκρέκο ήμασταν τρεις σεναριογράφοι, σε τούτη την ταινία είμαστε τέσσερις και τους τελικούς διαλόγους τους διόρθωσε ένας Αγγλος. Το σενάριο αυτό λοιπόν, σας πληροφορώ ότι είναι ξαναγραμμένο 31 φορές!”.
Ποιες είναι οι διαφορές του Γιάννη Σμαραγδή σκηνοθετικά, από “Το κελί”, “Το τραγούδι της επιστροφής” ή και από τον “Καβάφη” μέχρι σήμερα;
“Ξέρετε... δεν το έχω σκεφτεί! Μπορώ να σας πω ότι μέχρι και “Το τραγούδι της επιστροφής” ήμουν ένας σκηνοθέτης με μεγάλο εγωισμό που προσπαθούσε να σταθεί. Ανώριμα πρέπει να ήταν τα έργα αυτά, δεν ξέρω. Και φοβάμαι ότι αυτά τα έργα είχαν παρασυρθεί και είχαν μπει μέσα στις τότε τάσεις. Νομίζω ότι με τον “Καβάφη” ή καλύτερα με την “Καλή ζωή του κυρ Αλέξανδρου” που είχα κάνει για την τηλεόραση με την ιστορία του Παπαδιαμάντη, άρχισα να καταλαβαίνω ότι η βάση της τέχνης είναι η καλοσύνη, είναι να θέλεις να κάνεις προσφορά, να μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτό το μέσον, αυτό το δώρο και να το κατεβάσεις κάτω με το βασικό μοχλό της τέχνης που είναι η συγκίνηση”.
Ο συγγραφέας Γιάννης Σμαραγδής εξακολουθεί να δημιουργεί -λογοτεχνικά;
“Οχι, πάει αυτός... όλα μπαίνουν πια στα σενάρια. Δεν γράφω τίποτα πια και το μόνο που κάνω τα τελευταία είκοσι χρόνια είναι να ξανακοιτώ τη ζωή με τα μάτια του γιου μου. Από τη στιγμή που μπήκε στη ζωή μου ο γιος μου μελετώ τα πάντα μέσα απ’ αυτόν. Είναι ένα πάρα πολύ μεγάλο βιβλίο αυτό και για το μόνο που έχω μετανιώσει είναι ότι του έλεγα για πολλά χρόνια παραμύθια που δεν τα έγραφα”.
Τα καταφέρνετε καλύτερα όταν κοιτάτε τη ζωή ως πιτσιρικάς;
“Εννοείται πως τα καταφέρνω καλύτερα ως παιδί και όχι ως ενήλικας”.
Στην ταινία “Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι” θα δούμε σπουδαίους ξένους ηθοποιούς;
“Επισήμως δεν γνωρίζουμε ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές, αν δεν ανακοινωθεί επίσημα από τη Sony από το Λος Αντζελες που θα το ανακοινώσει σε λίγες μέρες. Για τον μόνο που μπορώ να σας πω με σιγουριά είναι ότι θα παίξει ο Λαζόπουλος μια σκηνή, αλλά πολύ σημαντική. Και θέλω να πω για το Λάκη ότι δεν ρωτάει ποτέ αν θα είναι μικρός ή μεγάλος ρόλος αυτός που θα παίξει και είναι πάντα δίπλα μου. Θέλω να σας πω και κάτι άλλο για τον Λαζόπουλο που δεν το ξέρει ο πολύς κόσμος: Είναι ένας άνθρωπος που βοηθάει πολύ κόσμο και δεν το λέει ποτέ”.
Η διεθνής επαφή με το χώρο του κινηματογράφου, είναι δύσκολη υπόθεση;
“Είναι πάρα πολύ απλή. Αμα αυτό που θα τους στείλεις τους αρέσει, τότε όλα είναι απλά. Οι πιο μεγάλες δυσκολίες είναι με τους Ελληνες που πάντα γκρινιάζουν...εκτός από το Λαζόπουλο”.
"ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" 03/10/2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου