Δρ. Αγγελική Γ. Σίμωσι, Προϊσταμένη της Ε.Ε.Α.
Στέλλα Αργύρη, Αρχαιολόγος της Ε.Ε.Α.
«Βυθισμένα Ταξίδια,
Ανθρώπινες Εξερευνήσεις:
Ίχνη Σημαίνοντα
στις Θάλασσες της Πελοποννήσου»
Βρισκόμαστε στο κτήριο Πασά του μεσαιωνικού κάστρου της Πύλου, στην πρώτη περιοδική έκθεση Εναλίων Αρχαιοτήτων, με τίτλο « Βυθισμένα Ταξίδια, Ανθρώπινες Εξερευνήσεις: Ίχνη Σημαίνοντα στις Θάλασσες της Πελοποννήσου».
Σκοπός της έκθεσης αυτής είναι να αποκτήσουμε, μέσα από μια επιλογή ναυαγίων που βρέθηκαν στα πελάγη της Πελοποννήσου, μια αντιπροσωπευτική εικόνα του πλούτου των εναλίων αρχαιοτήτων της χώρας μας, αλλά και του μοναδικού κόσμου της ενάλιας ανασκαφής, με τις εκπλήξεις και τις δυσκολίες που εμπεριέχει.
Περνώντας στον πρώτο, ημιυπαίθριο χώρο της έκθεσης, συναντούμε πληροφορίες για το κτήριο που στεγάζει την έκθεση, μια ενότητα για την Πελοπόννησο, τα πελάγη της και το δίκτυο οδών ναυσιπλοΐας, και για το έργο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, που διαχειρίζεται τον αρχαιολογικό πλούτο των ελληνικών θαλασσών. Στην δεύτερη αίθουσα παρουσιάζονται στοιχεία για τις υποθαλάσσιες ανασκαφές και για την μετέπειτα συντήρηση των ευρεθέντων αντικειμένων, τις αιτίες πρόκλησης ενός ναυαγίου και την παράνομη δραστηριότητα αρχαιοκαπηλίας στο βυθό, αλλά και οπτικοακουστικό υλικό για τη διαδικασία της υποθαλάσσιας ανασκαφής.
Περνώντας τώρα στην κεντρική αίθουσα, ο επιδαπέδιος χάρτης της Πελοποννήσου βοηθά τον επισκέπτη να εντοπίσει τα επτά ναυάγια που παρουσιάζονται στην έκθεση και τα οποία προέρχονται από την Κεφαλονιά, τη Ζάκυνθο, τα Κύθηρα και τη Μεθώνη, καλύπτοντας μια ευρεία χρονολογική περίοδο, από τους προϊστορικούς έως τους νεότερους χρόνους. Μέσα από την παρουσίαση του ιστορικού τους και ξεχωριστών ευρημάτων από τα ναυάγια αυτά, ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει και να εκτιμήσει τον υποθαλάσσιο αρχαιολογικό πλούτο που έχει να επιδείξει η περιοχή.
Τα ναυάγια αυτά είναι:
■ Ύφαλος Δημήτρης («Σινιάλο») Ζακύνθου: Το ξύλινο πλοίο του 16ου αιώνα βυθίστηκε έξω από το λιμάνι της Ζακύνθου, με φορτίο από ξηρούς καρπούς (φουντούκια). Η ενάλια έρευνα έφερε στο φως διάφορα αντικείμενα καθημερινής χρήσης από το πλήρωμα του πλοίου. Σημαντικό εύρημα αποτελούν τα 170 ασημένια νομίσματα του Φιλίππου Β’ της Ισπανίας.
■ Όρμος Γιαγιάνα, Κεφαλονιά: Πρόκειται κατά κύριο λόγο για τμήματα μεγάλων αγγείων κλειστού τύπου, τα οποία, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, χρονολογούνται στην Πρωτοελλαδική Περίοδο (ΠΕ ΙΙ – ΠΕ ΙΙΙ, 2.750 – 2.000 π.Χ.). H σημαντικότητα του ναυαγίου έγκειται στην χρονολόγησή του στην Προϊστορική Περίοδο και αποτελεί ένα από τα λιγοστά γνωστά ναυάγια της περιόδου αυτής.
■ Ναυάγιο «Μέντωρ»-Κύθηρα: Πρόκειται για το γνωστό ναυάγιο του πλοίου «Μέντωρ» που μετέφερε τα γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία απέσπασε ο Λόρδος Έλγιν. Τα γλυπτά μεταφέρθηκαν τελικά στην Αγγλία αφού ανελκύστηκαν από τον ίδιο τον Έλγιν και τους συνεργάτες του. Πρόσφατα από το φορτίο του πλοίου ανελκύσθηκαν διάφορα χρηστικά αντικείμενα του πληρώματος και εξαρτήματα του πλοίου. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν λίθινες πλάκες με απολιθώματα ψαριών.
■ Ναυάγιο Κιόνων νήσου Σαπιέντζας-Μεθώνη: Οι κίονες του ομώνυμου ναυαγίου είναι διασκορπισμένοι σε έκταση περίπου 30 τ.μ. και πιθανόν αυτό να χρονολογείται στους ρωμαϊκούς χρόνους. Κάποιοι είναι τοποθετημένοι στον βυθό ο ένας δίπλα στον άλλο, όπως πιθανόν θα ήταν στο βυθισμένο πλοίο, ενώ άλλοι βρίσκονται διάσπαρτοι στο βυθό.
■ Ναυάγιο Σαρκοφάγων νήσου Σαπιέντζας-Μεθώνη : Σε σχετικά μικρή απόσταση από το ναυάγιο των κιόνων, ένα δεύτερο ναυάγιο εντοπίστηκε σε βάθος 15 μ. Το φορτίο του αποτελείται από λίθινες σαρκοφάγους με τα καλύμματά τους. Το ναυάγιο αυτό χρονολογείται στον 3ο αι. μ.Χ.
■ Αγ. Νικόλαος Βολιμών-Ζάκυνθος: Το φορτίο του ναυαγίου αυτού βρέθηκε σε αμμώδη βυθό με πέτρες κατά τόπους και σε βάθος περίπου 35 μ. Αποτελείται από έναν κυρίως σωρό ρωμαϊκών αμφορέων (δέκα περίπου τεμάχια). Το ναυάγιο χρονολογείται στους ρωμαϊκούς χρόνους (1ος αι. π.Χ. – 1ος αι. μ.Χ.).
■ Ακρωτήριο Ξι-Ληξούρι Κεφαλονιάς: Το συνολικό αρχαιολογικό εύρημα αποτελείται από έξι μαρμάρινα αγάλματα, τρεις μαρμάρινες βάσεις κιόνων και δύο μαρμάρινα κιονόκρανα. Τα εντυπωσιακά αυτά ευρήματα χρονολογούνται στους ελληνιστικούς χρόνους και αποτελούσαν κατά πάσα πιθανότητα αντικείμενο λεηλασίας από ελληνικό ναό και φορτώθηκαν σε πλοίο που κατευθυνόταν προς την Ιταλία αλλά ναυάγησε.
Έκθεση René Puaux
Βρισκόμαστε στην Oικία του Πύλιου Ολυμπιονίκη Κωστή Τσικλητήρα, η οποία επιλέχθηκε για να φιλοξενήσει την μετεγκατάσταση της Έκθεσης της Συλλογής René Puaux από το κτίριο Μαιζώνα στο Κάστρο της Πύλου. Το νεοκλασικό αυτό κτήριο χρονολογείται στα 1860 και απολαμβάνει ιδιαίτερα προνομιακής θέσης. Το κτήριο ανήκε, μέχρι πρότινος, στην Εθνική Τράπεζα, αγοράστηκε όμως από το Δήμο, ο οποίος το ανακαίνισε για να εγκαταστήσει εκεί τη Δημοτική Βιβλιοθήκη-Πινακοθήκη.
Η Συλλογή ανήκε στον Γάλλο φιλέλληνα δημοσιογράφο René Puaux (1878-1936), ο οποίος τη δώρισε στο Ελληνικό Κράτος κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η συλλογή παραδόθηκε στο Ελληνικό Κράτος το 1937 από τη χήρα του δημοσιογράφου, για να καταλήξει το 1983 στην αρμοδιότητα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, με σκοπό την έκθεσή της αρχικά στο αναστηλωμένο κτήριο του Μαιζώνος στο Νιόκαστρο, από όπου έγινε και η σημερινή μετεγκατάσταση και αναδιαμόρφωση της έκθεσης. Η συλλογή περιλαμβάνει κυρίως χαρακτικά και λιθογραφίες, καθώς και λίγες ελαιογραφίες με θέματα τους ήρωες, τις ηρωίδες αλλά και τα σημαντικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης (όπως από τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου). Από τα αντικείμενα στις προθήκες ξεχωρίζουν τα φιλελληνικά πιάτα του 19ου αι. με θέματα πρόσωπα και γεγονότα της ελληνικής Επανάστασης, επιχρωματισμένα αγαλματίδια πορσελάνης με έλληνες αγωνιστές, όπως το λόρδο Βύρωνα και τον Αθανάσιο Διάκο), χάλκινα μετάλλια με έκτυπες προσωπογραφίες, όπλα και μπαρουτοθήκες, εκδόσεις σχετικές με τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, ανάτυπα άρθρων, που αναφέρονται στη δράση και το έργο του Réné Puaux, κ.ά.).
Επίσης, στην ενότητα «Η Ελληνική Επανάσταση και οι πρωταγωνιστές της» ξεχωριστή θέση επιφυλάσσεται στα ενθύμια των αγωνιστών της Πύλου Νικολάου Οικονομίδη και Δημητρίου Χούλια που συνδέονται άμεσα με την ιστορία του τόπου και την συμβολή των κατοίκων του στην Ελληνική Επανάσταση. Με την αναδιάρθρωση της έκθεσης, ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα, μέσα από μια φυσική και λογική ροή, να εκτιμήσει περισσότερο τη συλλογή.
Η μετεγκατάσταση της Συλλογής Réné Puaux στο Αρχοντικό Τσικλητήρα θα οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός Μουσείου που θα αποτυπώνει τον Επαναστατικό Αγώνα των Ελλήνων με καθαρή ματιά, αλλά, και μέσα από τα μάτια ενός φιλέλληνα, ενώ παράλληλα θα καταδεικνύει τη σημασία της Πύλου για την έκβαση του Αγώνα, κυρίως μέσα από τη ναυμαχία του Ναβαρίνου.
Συνειδητή επιλογή αποτελεί η αφιέρωση μιας ξεχωριστής αίθουσας στην ενότητα που αφορά στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, αφενός λόγω της περιοχής που φιλοξενεί την έκθεση και αφετέρου λόγω του ότι και ο ίδιος ο συλλέκτης θεωρούσε πως η ναυμαχία αυτή εν πολλοίς έκρινε την έκβαση του Αγώνα. Η έκθεση διαρθρώνεται σε 11 ενότητες.
Στο ισόγειο βρίσκουμε την πρώτη εισαγωγική ενότητα, που περιλαμβάνει στοιχεία για τον συλλέκτη Réné Puaux και Χάρτες της Πελοποννήσου. Ο Γάλλος φιλέλληνας και δημοσιογράφος (1878-1937) Réné Puaux επισκέφθηκε πολλές φορές την Ελλάδα και κατάρτισε αξιόλογη συλλογή από αντικείμενα και πίνακες με θέματα από την Ελληνική Επανάσταση και, κυρίως από τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Ενδεικτικά του ενδιαφέροντός του για τον ελληνικό αγώνα ήταν αφενός η φιλελληνική έκθεση που οργάνωσε το 1935 στο Παρίσι, με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για τη δημιουργία Μουσείου στην Πύλο, και, αφετέρου, η φράση που προσέθετε στις κορνίζες των λιθογραφιών που συνέλεγε και τις οποίες ο ίδιος κατασκεύαζε. Η φράση αυτή ήταν η εξής: “Collection René Puaux destinée au Musée de Pylos”.
Ανεβαίνοντας στον όροφο του κτιρίου, συναντούμε τις επόμενες ενότητες:
Η ενότητα 3 εστιάζει στην Ελληνική Επανάσταση, μέσα από την ανάδειξη των πρωταγωνιστών του Αγώνα, επώνυμων και ανώνυμων, καθώς και μέσα από την παρουσίαση χαρακτηριστικών σκηνών μάχης. Περιλαμβάνει τις εξής υποενότητες
Χαρακτηριστικές σκηνές του Αγώνα
Οι Πρωταγωνιστές
Οι Γυναίκες της Επανάστασης
Αφανείς Ήρωες
Η Ενότητα 4 είναι αφιερωμένη στους φιλέλληνες, στους υποστηρικτές του εξωτερικού: Στόχος αυτής την ενότητας είναι η παρουσίαση σημαντικών φιλελλήνων, που ενίσχυσαν εμπράκτως τον ελληνικό αγώνα, είτε από το μέτωπο της μάχης είτε συγκεντρώνοντας οικονομική βοήθεια και ενημερώνοντας την κοινή γνώμη της Ευρώπης για τα τεκταινόμενα στην ελληνική επανάσταση και την προσπάθεια των ελλήνων για ανεξαρτησία.
Ενότητα 5. Το Μεσολόγγι και ο Λόρδος Βύρωνας: Η ενότητα 5 προβάλλει καταρχάς τη σημασία του Μεσολογγίου στον Απελευθερωτικό Αγώνα. Μεταξύ του εκθετικού υλικού ξεχωρίζουν οι λιθογραφίες με τα πορτραίτα του λόρδου Βύρωνα, ενώ υπάρχουν και δύο προθήκες με φιλελληνικά πιάτα, αγαλματίδιο λόρδου Βύρωνα σε καθιστή μορφή και χάλκινο μετάλλιο με έκτυπη προσωπογραφία λόρδου Βύρωνα.
Ενότητα 6. Η εκστρατεία του Μορέως: Η ενότητα 6 επικεντρώνεται, αφενός, στην εκστρατεία του Μορέως, μία σημαντική στρατιωτική παρέμβαση, που ακολούθησε τη νικηφόρο για τους Έλληνες και τους συμμάχους τους ναυμαχία του Ναβαρίνου, και, αφετέρου, στον πρωταγωνιστή της, τον Νικόλαο-Ιωσήφ Μαιζών (1770-1840), τον Γάλλο στρατάρχη.
Ενότητα 7: Με την τρέχουσα επανέκθεση και μετεγκατάσταση της έκθεσης, μια ξεχωριστή αίθουσα αφιερώνεται στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Στη διάρκεια της ναυμαχίας, που έλαβε χώρα στις 20 Οκτωβρίου του 1827, η συνδυασμένη οθωμανική και αιγυπτιακή αρμάδα καταστράφηκε ολοσχερώς από τη συμμαχική βρετανική, γαλλική και ρωσική ναυτική δύναμη. Όπως σχολίασε ο στρατηγός Δεριγνύ, αρχηγός του γαλλικού στόλου, «στην ιστορία δεν υπήρχε μεγαλύτερη καταστροφή στόλου». Την επομένη της ναυμαχίας, οι Οθωμανοί συνθηκολόγησαν και υπέγραψαν ανακωχή πάνω στη ναυαρχίδα του βρετανού ναυάρχου Κόδριγκτον.
Η ενότητα 8 παρουσιάζει συνοπτικά κάποια από τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στη συγκρότηση του νεοπαγούς ελληνικού κράτους. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ο πρώτος γραμματέας του Βουλευτικού Ιωάννης Σκανδαλίδης, ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος Ιωάννης Καποδίστριας και ο Όθωνας, πρώτος βασιλέας της Ελλάδος.
Στην ενότητα 9 εμφανίζονται τοπία από πολλές πόλεις της Ελλάδας και την ύπαιθρο της επικράτειας στα οποία γίνεται αμέσως αντιληπτό το πνεύμα του νέο-ρομαντισμού, που διείπε την τέχνη της εποχής.
Η ενότητα 10 προβάλλει εικόνες καθημερινής ζωής κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και κατά τους πρώτους χρόνους της Ανεξαρτησίας. Ο επισκέπτης της έκθεσης έχει την ευκαιρία, μέσα από τα χαρακτικά και τις λιθογραφίες της ενότητας, να ‘ζήσει’ στιγμές και να γνωρίσει πρόσωπα της τότε ζωής.
Η ενότητα 11 μας εισάγει στον πνευματώδη κόσμο της πολιτικής γελοιογραφίας της εποχής, ενώ, παράλληλα, προσφέρει μία άλλη οπτική της κοινής γνώμης που σχημάτιζε η Ευρώπη για τον ελληνικό αγώνα. Μέρος της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης αποτελούσε και ο René Puaux.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου