Απουλήιος ή Ονος

Ο Απουλήιος γεννήθηκε το 123/4 μ.Χ. στην πόλη Μαδαύρα (λατ. Madaurus) της Νουμιδίας, όπου βρίσκεται σήμερα το αραβικό χωριό Νταουρούς στα όρια Αλγερίας και Τυνησίας.

Ο πατέρας του Θησέας, αξιωματούχος της ρωμαϊκής επαρχίας Νουμιδίας, ήταν εύπορος και άφησε μεταξύ άλλων κληρονομιά στο γιο του το ποσό των 2 εκατομμυρίων σηστέρτιων.

Η μητέρα του Σαλβία ήταν ενάρετη γυναίκα ευγενικής καταγωγής από τη γενιά του Πλούταρχου. Ο Απουλήιος πέθανε το 170 μ.Χ. σε ηλικία μόλις 46 ετών. Περιγράφεται ως άνδρας με υψηλή κορμοστασιά, γκρίζα μάτια, ξανθά μαλλιά και όμορφο πρόσωπο (Εικ. 1). 

Τα ενδιαφέροντα του Απουλήιου επικεντρώνονταν στη θρησκεία, τη φιλοσοφία και τη μαγεία. Γνώριζε, αλλά αντιπαθούσε τον Χριστιανισμό, ο οποίος διαδιδόταν ταχύτατα στα χρόνια του, ενώ ο ίδιος επιθυμούσε να προτείνει ως θρησκεία στον κόσμο μια μορφή Πλατωνισμού, που περιελάμβανε μεταξύ άλλων ένα πολύπλοκο σύστημα αγγέλων και δαιμόνων. Υποστήριζε τα ανατολικά συστήματα μύησης, τα οποία στα χρόνια του είχαν γίνει ιδιαίτερα δημοφιλή σε ολόκληρη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ιδιαίτερα σε σχέση με τη λατρεία της Ισιδας και του Μίθρα. Μαρτυρείται ότι διετέλεσε ιερέας του Ασκληπιού στην επαρχία της Αφρικής, στην Kαρχηδόνα.

Περνώντας μέσα από πόλεις της βόρειας Αφρικής έδινε φιλοσοφικές διαλέξεις, διάγοντας το βίο ενός Ελληνα σοφιστή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας,

με τη διαφορά ότι έγγραφε και μιλούσε Λατινικά. 

Στην Καρχηδόνα πέρασε τη νεότητά του σπουδάζοντας ελεύθερες επιστήμες. Αμέσως μετά βρέθηκε στην Αθήνα όπου διδάχτηκε ποίηση, γεωμετρία, μουσική, λογική και φιλοσοφία. Στη συνέχεια πήγε στη Ρώμη όπου έμαθε άριστα τη λατινική γλώσσα και κατάφερε να φτάσει σε υψηλή ευγλωττία και να ονομασθεί επάξια «πολυίστωρ», ξεχωρίζοντας ανάμεσα στους άξεστους και βάρβαρους ανθρώπους. Με τον ίδιο τρόπο που ξεχώριζε αργότερα και ο Ανάχαρσης ανάμεσα στους «άξεστους» Σκύθες. 

ΓΑΜΟΣ, ΔΙΚΗ ΚΑΙ ΑΘΩΩΣΗ

Νέος ακόμα, ξεκίνησε για ένα ταξίδι στην Αλεξάνδρεια. Φτάνοντας στην Τρίπολη αρρώστησε και φιλοξενήθηκε στην οικία του φίλου του Σικίνιου Ποντιανού, τον οποίο γνώριζε από τις σπουδές του στην Αθήνα. Η μητέρα του Ποντιανού, η Αιμιλία, ήταν μια πολύ πλούσια χήρα την οποία ο Απουλήιος δέχτηκε να παντρευτεί με την παρακίνηση του φίλου του και γιου της, ο οποίος είχε παντρευτεί την κόρη του Ερρένιου Ρούφου. Συνειδητοποιώντας ωστόσο ο Ποντιανός με την υποκίνηση του ραδιούργου θείου του, από την πλευρά του πατέρα του, ότι η περιουσία της οικογένειάς περνούσε στον Απουλήιο, τον κατηγόρησε με τη βοήθεια του θείου του ότι είχε κερδίσει την αγάπη της μητέρας του χρησιμοποιώντας μάγια, και το χειρότερο, ότι ήταν ένα παράλογος και επικίνδυνος εχθρός της οικογένειας ο οποίος είχε μετατρέψει το σπίτι του σε οίκο ανοχής, εκδίδοντας την ίδια του τη σύζυγό! 

Η δίκη έγινε στην πόλη Σαμπράθα, κοντά στην Τρίπολη, το έτος 154 μ.Χ. ενώπιον του ανθύπατου Αφρικής Κλαύδιου Μάξιμου. Ο Απουλήιος με την Απολογία του (η οποία δημοσιεύτηκε αργότερα) κατάφερε να αποδείξει την αθωότητά του και να αναχωρήσει για την Καρχηδόνα, πόλη ευημερούσα κάτω από τη διακυβέρνηση των ανθυπάτων Αφρικής Ιουλιανού Αβίτου και Κλαύδιου Μάξιμου, ο οποίος είχε δικάσει και αθωώσει τον Απουλήιο. 

BEST SELLER ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Εκτός από το σύγγραμμά του «Μεταμορφώσεις» (ή «Χρυσός Ονος) και την «Απολογία» του σώζεται και μια συλλογή από αποσπάσματα διαλέξεων και λόγων του με τον τίτλο «Florida», για ποικίλα θέματα. Σώζονται και πραγματείες με το όνομά του όπως «Ο Δαίμονα του Σωκράτη», «Κοσμογραφία», «Ο διάλογος του Τρισμέγιστου» (λατινική μετάφραση από τα ελληνικά). Ανάμεσα στα χαμένα συγγράμματά του αναφέρονται οι τίτλοι: «Συμποσιακές Συζητήσεις», «Η φύση των Ιχθύων», «Επιγράμματα» και «Ερμαγόρας». 

Στο βασικό σύγγραμμά του «Μεταμορφώσεις» ή «Χρυσός Ονος», που απευθύνει στο γιο του Φαυστίνο, οι αναφορές στη μαγεία παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, ενώ η ιστορία της μεταμόρφωσής του σε όνο, η οποία αποτελεί τον κύριο ιστό της υπόθεσης, έγινε best seller στην εποχή του και επηρέασε έντονα όχι μόνο τους σύγχρονούς του συγγραφείς. Το συναρπαστικό αυτό έργο θεωρείται ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα της δυτικής λογοτεχνίας, ή καλύτερα της σύγχρονης «πεζογραφίας του παράλογου». Μέσα από την ωμή και κυνική γραφή του προβάλλει μια πραγματικότητα εφιαλτική και αμείλικτη. Είναι γεγονός ότι το θέμα της μεταμόρφωσής σε όνο είναι δανεισμένο από το έργο «Λούκιος ή Ονος» που έχει αποδοθεί στον Λουκιανό. Ο Απουλήιος ωστόσο εμπλουτίζει σημαντικά την υπόθεση με ένα πλήθος ιστοριών έρωτα, απάτης, αστεϊσμών και κλοπών, καθώς και με την συναρπαστική αλληγορική ιστορία του Ερωτα και της Ψυχής. Ορισμένοι μελετητές συγκρίνουν τις ιστορίες του με το «Δεκαήμερο» του Βοκκάκιου. 

Εχω στα χέρια προς το παρόν μια παλαιά αγγλική μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» του Απουλήιου και αναζητώ μια καλή μετάφραση στα Ελληνικά.