Επώνυµα κρασιά στην αρχαία Μεσσήνη

 

Η παραγωγή κρασιού στη Μεσσηνία για εγχώρια κατανάλωση, όχι για εξαγωγή, ήταν ανάλογη µε εκείνη της όµορης Ηλείας όπου, στην περιοχή τουλάχιστον της Πίσας, γινόταν συστηµατική αµπελοκαλλιέργεια σύµφωνα µε τον περιηγητή του 2ου αιώνα µ.Χ. Παυσανία (6.22.1).

Σε καθαρτήρια «εναγική» πυρά σε ιερό των ελληνιστικών χρόνων, στην περιοχή του Σταδίου της αρχαίας Μεσσήνης, ήλθε στο φως µεγάλος αριθµός πυρακτωµένων σπόρων κρασοστάφυλου (vinis vivifera) µαζί µε σπόρους ελιάς (olea europea), κουκουνάρας (pinus pinea), αµύγδαλου (amygdalus communis), κάστανου (castanea sativa) και σύκου, οι οποίοι εξετάστηκαν σε εργαστήριο του CNRS στη Γαλλία και τα αποτελέσµατα δηµοσιεύτηκαν σε σχετική µελέτη από τη Φραγκίσκη Μεγαλούδη.

Απόδειξη παραγωγής µεσσηνιακού κρασιού στην αρχαιότητα αποτελούν και τα σύµβολα των νοµισµάτων, κυρίως της αρχαίας Κορώνης (που βρισκόταν στο σηµερινό Πεταλίδι), όπου το εικονογραφικό θέµα «τσαµπί σταφυλιού» (βότρυς) εµφανίζεται συχνά. Ιδιαίτερα τα ασηµένια νοµίσµατα αξίας τριών οβολών, κοπές της µεσσηνιακής αυτής πόλης που χρονολογούνται από το έτος 146 π.Χ. και εξής, φέρουν στην πρόσθια όψη κεφάλι Αθηνάς, ενώ στην πίσω όψη τσαµπί σταφυλιού µε το εθνικό ΚΟΡ(ωναίων). Στην αρχαία Μεσσήνη, ο αδόµητος ευρύς χώρος που παρεµβάλλεται µεταξύ των οικοδοµηµάτων της πόλης και των τειχών της οχύρωσης περιλαµβάνει τον ορεινό όγκο της Ιθώµης για υλοτοµία, βοσκή και λατόµηση, καθώς και οµαλές εκτάσεις στα δυτικά και ανατολικά της πόλης για καλλιέργεια σε αγρούς µε ελιές, οπωροφόρα δέντρα και αµπελώνες. Η παραγωγή κρασιού ήταν ιδιωτική υπόθεση. Οι Μεσσήνιοι κάτοικοι της πόλης αποθήκευαν και µετέφεραν το κρασί τους που προοριζόταν, όπως σηµειώσαµε, για εγχώρια κατανάλωση, σε αµφορείς κατασκευασµένους σε τοπικά κεραµικά εργαστήρια. Η τάξη των αριστοκρατών γαιοκτηµόνων που αναλάµβαναν και δηµόσια αξιώµατα, ως αιρετοί άρχοντες, είχαν το προνόµιο να γεύονται κρασιά άριστης ποιότητας, εισηγµένα από φηµισµένα νησιωτικά και µικρασιατικά κέντρα παραγωγής, που ήταν κυρίως η Θάσος βόρεια και οι Ρόδος, Κως και Κνίδος νότια. Η κατανάλωση των επώνυµων αυτών κρασιών γινόταν κυρίως στα δηµόσια δειπνιστήρια των µεγάλων ιερών, όπως του Ασκληπιού, στη διάρκεια των εορτών προς τιµήν του θεραπευτή αυτού θεού στα ελληνιστικά χρόνια (Εικ. 1). 

Οι αµφορείς µε το πολύτιµο «µεθυστικό» περιεχόµενό τους, οι οποίοι έφταναν στην αρχαία Μεσσήνη από τα παραπάνω σηµαντικά κέντρα παραγωγής κρασιού, κυρίως από τη Ρόδο και την Κνίδο και όχι την πιο απόµακρη Θάσο, έφεραν στις λαβές τους σφραγίσµατα µε τα ονόµατα των αρµόδιων αρχόντων και των κατασκευαστών, καθώς και τα ονόµατα των πόλεων προέλευσης συνοδευόµενα από ποικίλα σύµβολα. Τα σφραγίσµατα αυτά µελετήθηκαν από τους συνεργάτες µου στην ανασκαφή της Μεσσήνης, Κατερίνα Τζαµουράνη και Τάσο Ζόµπολα, και δηµοσιεύονται από την Εταιρεία Μεσσηνιακών Αρχαιολογικών Σπουδών. 

Οι εµπορικού χαρακτήρα σχέσεις γενικώς της Μεσσηνίας µε τα ∆ωδεκάνησα και τη Μικρά Ασία ήταν συνεχείς και εντατικές, παρά τις δυσχέρειες της απόστασης και τους κινδύνους διάπλου του Αιγαίου και περίπλου της Πελοποννήσου, καθώς ο ισθµός της Κορίνθου δεν είχε ακόµη διανοιχθεί. Τις σχέσεις αυτές επιβεβαιώνει τόσο η παρουσία των αµφορέων µε τα επώνυµα κρασιά από τις παραπάνω περιοχές όσο και οι επιγραφές µε ευχές για εύπλοια στους βράχους του υπήνεµου όρµου Γραµµένο στο νησί της Πρώτης, χαραγµένες εκεί από ναυτικούς εµπορικών πλοίων, προερχόµενων από πόλεις των µικρασιατικών ακτών. Το λιµάνι στο οποίο έδεναν και ξεφόρτωναν τελικά τα προϊόντα τους τα πλοία ήταν η Κυπαρισσία, από όπου έφταναν οδικώς στην αρχαία Μεσσήνη και οι αµφορείς µε τα εκλεκτά κρασιά.