Στο πλαίσιο μιας έρευνας για το ιστορικό υδραγωγείο του Νιόκαστρου της Πύλου, στην περιοχή του Λιακόπουλου (μετά τον οικισμό Χανδρινός), αναδύθηκε κάτι εντελώς απροσδόκητο, ιδιαίτερα εντυπωσιακό, που λίγος κόσμος γνωρίζει και ίσως αγνοούν ακόμη και οι (περισσότεροι) ειδικοί. Με καθοδήγηση των ντόπιων, τις υποψίες «μήπως υπάρχει και κάτι άλλο;» επιβεβαίωσε με μια άμεση τολμηρή εξόρμηση σε δύσβατο μέρος ο ερασιτέχνης τοπικός ερευνητής Αλέξανδρος Μπουγιούκος, ο οποίος έκανε τον εντοπισμό και τη φωτογραφική τεκμηρίωση. Τι ήταν αυτό που βρήκε; Ένα μονότοξο και ένα τρίτοξο γεφύρι, βγαλμένα λες μέσα από σκηνικό παραμυθιού! Μαζί με τη γνωστή τρίτοξη γέφυρα της περιοχής Λιακόπουλου που είναι ορατή από την επόμενη στροφή του (παλιού πλέον) δρόμου Καλαμάτας-Πύλου, αποτελούν την τριάδα των διατηρημένων τμημάτων του υδραγωγείου του Νιόκαστρου στη συγκεκριμένη περιοχή.
Η τωρινή αυτοψία του κ. Μπουγιούκου επιβεβαιώνει παλιότερη μελέτη του αρχιτέκτονα-ερευνητή Γιώργου Αντωνίου, ο οποίος έχει πρώτος κάνει λόγο για τρεις σωζόμενες γέφυρες στην περιοχή Λιακόπουλου και, βέβαια, μαζί με την εντυπωσιακότερη όλων, τη μεγάλη γέφυρα του Ξεριά (νοτιότερα), συγκροτούν ένα σύμπλεγμα τεσσάρων μεσαιωνικών κτισμάτων (17ος αιώνας) ιδιαίτερου αρχαιολογικού, ιστορικού, αρχιτεκτονικού και αισθητικού ενδιαφέροντος.
Στη μελέτη του που δημοσιεύθηκε το 2012 ο κ. Αντωνίου αναφέρει τα παρακάτω: Υπάρχουν τρία αρκετά καλά διατηρημένα γεφύρια του υδραγωγείου στην περιοχή του Λιακόπουλου. Η μία στα βόρεια είναι η ψηλότερη με ένα μόνο ελαφρώς οξυκόρυφο τόξο (επίπεδο αγωγό ~ 172), ενώ αυτή στα δυτικά είναι η μακρύτερη, κατασκευασμένη με τρεις μεγάλες καμάρες και μικρότερες καμάρες ανάμεσά τους (Παπαθανασόπουλος, 2004 , p56 F.94) (επίπεδο αγωγού ~ 169m). Στο σημείο αυτό, το νοτιοανατολικό τμήμα του ρέματος Ξεριά, τα τμήματα του υδραγωγείου είναι εμφανή. Στον Ξεριά σώζεται το μεγαλύτερο μέρος μιας εντυπωσιακής γέφυρας του υδραγωγείου, ύψους 18,4 μ., που συνδέει τις δύο απόκρημνες πλαγιές του ρεύματος.
Θα πρέπει να διευκρινιστεί εδώ ότι δεν πρόκειται για γεφύρια πεζοδιάβασης, αλλά πάνω τους διερχόταν το κανάλι του νερού, που ξεκινούσε από την πηγή Κουμπέ στο χωριό Χανδρινού και έφτανε στις πασίγνωστες Καμάρες στην είσοδο της Πύλου (όπου ενωνόταν και με το προϋπάρχον δίκτυο από τη θέση Παλαιό Νερό) κι από εκεί διοχετευόταν στο Νιόκαστρο.
Ακόμη και σε αυτή την κατάσταση, πνιγμένες στη βλάστηση, τα βάτα και τους κισσούς, οι γέφυρες του υδραγωγείου του Νιοκάστρου είναι αξιοθαύμαστες και απαράμιλλης ομορφιάς. «Στην κοίτη του Γιάλοβα [Τυφλομύτη ή Ξερολάγκαδο]… πάνω από την πυκνή και πλούσια βλάστηση σχηματιζόταν στα δεξιά ένα φαράγγι από καταπράσινους βράχους, μέσα από το άνοιγμα του οποίου μπορούσε κανείς να διακρίνει μακριά τη συμβολή δυο άλλων ρεμάτων που θα μπορούσαν να θεωρηθούν και ως οι βασικοί τροφοδότες του ποταμού. Το υδραγωγείο, του οποίου τα ίχνη εντοπίσαμε, περνούσε μέσα από το ρήγμα διασχίζοντας τις δύο του πλευρές, σαν στενή γέφυρα, στηριγμένη πάνω σε κολώνες που κατέληγαν σε υγρές καμπυλωμένες αψίδες, στεφανωμένες με τριφύλλια μπλεγμένα στις γιρλάντες που σχημάτιζαν τα βάτα και οι ντουλκαμάρες», ανέφεραν οι Γάλλοι μελετητές πριν από περίπου 200 χρόνια.
«Κι όμως, από το τι είναι στο τι μπορεί να είναι, περνάς μια γέφυρα που σε πάει, ούτε λίγο- ούτε πολύ, από την Κόλαση στον Παράδεισο», γράφει ο Ελύτης. Και τέτοια είναι η περίπτωση του μεσαιωνικού υδραγωγείου της Νότιας Μεσσηνίας. Πρώτα απ’ όλα ένα έργο που στέκει ορθό περίπου 400 χρόνια, υπάρχει υποχρέωση να στερεωθεί-συντηρηθεί. Ακολούθως πρέπει να αναδειχθεί σε όλο του το μήκος και μπορεί να αποτελέσει ένα πρώτης γραμμής αξιοθέατο και τουριστικό προορισμό. Ιδιαίτερα ενδείκνυται ως πεζοπορική διαδρομή (η συνολική πορεία του δικτύου είναι περίπου 15 χλμ.), με ιστορικές και μυθικές αναφορές, σε ένα τοπίο μοναδικής ομορφιάς, με τα τέσσερα γεφύρια και άλλα κατάλοιπα του μεσαιωνικού υδραγωγείου, μαζί φυσικά με τις Καμάρες και το Νιόκαστρο, να αποτελούν τα κεντρικά τοπόσημα.
«Το υδραγωγείο της Πύλου πιθανότατα ανάγεται στην περίοδο βασιλείας του σουλτάνου Μουράτ Δ΄ κατά τα έτη 1623-1640 και κατασκευάστηκε για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του Νιόκαστρου, που είχαν κτίσει οι Οθωμανοί το 1573. Ήταν σε χρήση μέχρι το 1907, οπότε και αντικαταστάθηκε από σύγχρονο δίκτυο ύδρευσης. Στο Νιόκαστρο καταλήγουν δύο υδραγωγεία. Το πρώτο και παλαιότερο, ξεκινούσε από πηγή στη θέση Παλαιό Νερό, 4 χλμ. περίπου ΝΑ της Πύλου. Το δεύτερο ξεκινούσε από πηγή στη θέση Κουμπέ, πλησίον του οικισμού Χανδρινός, περίπου 15 χλμ. βορειοανατολικά της Πύλου. Τα δύο αυτά υδραγωγεία καταλήγουν στη θέση Καμάρες, παράλληλα με την εθνική οδό Πύλου-Μεθώνης, για να οδηγηθούν τελικά στην ακρόπολη του Νιόκαστρου. Το τμήμα στη θέση Καμάρες αποτελείται από 63 μεγάλα και μικρότερα τόξα, διαμορφωμένα με εναλλαγή λίθων και οπτόπλινθων, ενώ διατηρούνται στο ανώτερο τμήμα του και 16 μικρά τοξύλια. Ένα από τα τόξα είχε καθαιρεθεί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η άνω απόληξή του είχε διαμορφωθεί τριγωνική από σκυρόδεμα (ιταλική πύλη).
Στην κατασκευή του υδραγωγείου παρατηρούνται δύο διακριτά τμήματα. Το πρώτο είναι ο χαμηλός τοίχος χωρίς τοξωτά ανοίγματα, που σώζεται μόνο στο κεντρικό τμήμα και αποτελεί την παλαιότερη οικοδομική φάση του μνημείου. Σε αυτόν διατηρούνται τρεις επάλληλες διατάξεις πήλινων αγωγών νερού και μια πιθανή επισκευή. Το δεύτερο είναι το τμήμα με τα μεγάλα και μικρότερα τοξωτά ανοίγματα, το οποίο έχει στα άκρα τμήματα χωρίς τόξα. Στο σημείο καμπής δεσπόζει μεγάλη αντηρίδα, τμήμα της επισκευής του υδραγωγείου που έγινε επί Μαιζώνος τη δεκαετία του 1830».
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου