Το θαύμα της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου

Ο εορτασμός κάθε επετείου αποτελεί απόδοση τιμής και ευγνωμοσύνης στους ήρωες προγόνους μας, αλλά και στους ήρωες κάθε λαού, γνώση των προτερημάτων και των λαθών της ελληνικής διαχρονίας και της παγκοσμίου ιστορικής συνεχείας, και σε καμία περίπτωση δεν ενέχει ο εορτασμός αυτός ψήγματα εθνοκαπηλείας, όπως πολλοί σήμερα διακηρύσσουν, στοχεύοντας στην περιθωριοποίηση ή στην κατάργηση του εορτασμού, επηρεασμένοι από ιδεολογικά στερεότυπα του περασμένου αιώνα. 

Ενας λαός γράφει την Ιστορία του και εορτάζει τα θαυμαστά γεγονότα αυτής μαζί με άλλους λαούς, όπως σήμερα εδώ, όχι για να αφηγηθεί στείρα το παρελθόν του, αλλά για να δηλώσει αυτό που θέλει να είναι στο μέλλον. 

Ο εορτασμός κάθε εθνικής επετείου καλλιεργεί τα ιδανικά και τις αξίες των Ελλήνων, αλλά και κάθε λαού, και χωρίς να γίνεται εθνοκεντρικός, προάγει στο σήμερα την ελευθερία ως στάση και κίνηση ζωής σε όλη την ανθρωπότητα. 

Η Ιστορία δεν ωραιοποιεί, αλλά περιγράφει τα γεγονότα ως έχουν, δεν κρίνει και δεν ερμηνεύει με ιδεολογικά στερεότυπα. 

Η Ιστορία είναι πραγματικότητα, και η πραγματικότητα διά της οποίας κατέστη ελεύθερος ο ελληνικός λαός είναι και τα τρία σημαντικά και μοναδικά γεγονότα, μεταξύ πολλών, που έλαβαν χώρα στην μεσσηνιακή γη κατά την επανάσταση του 1821, με πρώτο την αποστολή από την Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου 1821, της πρώτης επαναστατικής προκηρύξεως προς τα Ευρωπαϊκάς αυλάς, όπου διατρανώνεται η περί ελευθερίας και ανεξαρτησίας αγωνιστική απόφαση του ελληνικού γένους, δεύτερον η επική μάχη στο Μανιάκι τον Μάιο του 1825, με την οποία ο Παπαφλέσσας και οι περί αυτόν απέδειξαν ότι ήρωας και Ελληνας είναι ίδιες πράξεις, και όχι απλές ταυτόσημες έννοιες, και τρίτον η Ναυμαχία του Ναβαρίνου όπου οι ευρωπαϊκές δυνάμεις βοηθούν σημαντικά τους Ελληνες αγωνιστές της ελευθερίας. 

Η πολιτική των ευρωπαϊκών δυνάμεων, μετά την Ελληνική Εθνεγερσία του 1821, αν και αντιφατική και αντικρουόμενη, ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις, καταλήγει στην Συνθήκη του Λονδίνου στις 24 Ιουνίου 1827, και στην περιοχή της Μεσσηνίας κατέπλευσαν οι στόλοι των τριών, τότε, μεγάλων δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, δυνάμεις οι οποίες τηρούσαν ίσες αποστάσεις ανάμεσα σε Τούρκους και Ελληνες. 

Τον Οκτώβριο του 1827 ο συμμαχικός στόλος αποκλείει στο λιμάνι του Ναβαρίνου τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο, με σκοπό να πιέσει την ηγεσία των Οθωμανών να εφαρμόσουν τους όρους της συνθήκης, η οποία προέβλεπε κατάπαυση των εχθροπραξιών και από τα δύο αντιμαχόμενα μέρη. 

Τότε προκλήθηκε μια τυχαία ένταση ένα «ανεπιθύμητο γεγονός» μεταξύ των ναυτών μιας συμμαχικής βάρκας και των ναυτών ενός τουρκικού πυροβολικού, με αποτέλεσμα να αρχίσει η ναυμαχία, η οποία και κράτησε μόνο 4 ώρες. Το παράδοξο σε αυτήν την σύρραξη ήταν ότι ναυμάχησαν με ανοιγμένα πανιά και επ' αγκύρα. Αποτέλεσμα 174 νεκροί και 475 τραυματίες για τον συμμαχικό στόλο, χωρίς απώλεια πλοίου, και 6.000 νεκροί, 4.000 τραυματίες και 60 κατεστραμμένα πλοία για τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. 

Γεγονός είναι ότι οι κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών πρωτίστως μεν εξεπλάγησαν από το κατόρθωμα του Ναβαρίνου, δευτερευόντως δε από την απήχηση που είχε στην Ευρώπη η νίκη αυτή υπέρ των Ελλήνων. 

Η είδηση της καταστροφής του τουρκικού στόλου στο Ναβαρίνο αναπτέρωσε τον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων, και ένα χρόνο αργότερα ο Ιμπραήμ αναχωρεί από την Πελοπόννησο ηττημένος. Στην συνέχεια θα ιδρυθεί το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος αναγνωρισμένο από την διεθνή κοινότητα. 

Η ναυμαχία του Ναβαρίνου δεν ήταν η τελευταία πράξη του ηρωικού αγώνα των Ελλήνων, αλλά μια σημαντική στιγμή του αγώνα των Ρωμηών για την απόκτηση της ελευθερίας με την σημαντική βοήθεια των Αγγλων, Γάλλων και Ρώσων, αγώνα που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. 

Η νίκη στο Ναβαρίνο για πολλούς ιστορικούς οφείλεται και στο ισχυρό φιλελληνικό ρεύμα που είχε αναπτυχθεί στην Ευρώπη πριν από την επανάσταση του 1821. Στην φωνή της επαναστατημένης Ελλάδος προσέτρεξαν φιλέλληνες από άλλα κράτη της Ευρώπης και επότισαν με το αίμα τους αυτή την γη που τόσο αγάπησαν. Πέραν του φιλελληνισμού η επέμβαση των Ευρωπαϊκών δυνάμεων υπαγορεύθηκε από τους εξής παράγοντες: Πρώτον, εξαιτίας της οικονομικής και πολιτικής αναπτύξεως της Ευρώπης δημιουργήθηκε ένα ισχυρό κίνημα φιλελευθερισμού που επηρέασε τους πολίτες της. Δεύτερον από την ανάγκη ρεαλιστικής αντιμετωπίσεως από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις του Ανατολικού ζητήματος με την δημιουργία ελληνικού κράτους, το οποίο θα συγκρατούσε τις επεκτατικές προς την Ευρώπη βλέψεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Και τέλος σημαντικός παράγοντας ήταν η πορεία της Ελληνικής Επαναστάσεως, οι θυσίες, η μέχρι θανάτου προσήλωση των Ελλήνων στην ελευθερία. 

Η εποποιία του Ναβαρίνου βασίστηκε στην θεώρηση της ελευθερίας από τους σκλαβωμένους Ρωμηούς, τους διδάξαντες αυτήν στους Ευρωπαίους, ως του υψίστου αγαθού που συνέχει και συγκροτεί την ανθρώπινη ύπαρξη. 

Οσες είναι οι απαντήσεις των ιστορικών, οι οποίες και προαναφέρθησαν για το πώς και το γιατί της ναυμαχίας του Ναβαρίνου, άλλες τόσες είναι οι απόψεις και οι απορίες για το πού βασίστηκε η εποποιία του Ναυαρίνου. Απορεί η ιστοριογραφία για το γεγονός της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου και την αιτία αυτής. 

Κατανοούν οι ιστοριογράφοι άραγε πώς και γιατί επήραν φωτιά τα κανόνια των Αγγλων, Γάλλων και Ρώσων υπό τον Κόρδιγκτων, Ντεριγνύ και Χέυδεν στις 20 Οκτωβρίου 1827 στην απρόβλεπτο εκείνη πύρινη σύγκρουση, κατά την νέα πάλη μεταξύ Χριστιανισμού και Ισλαμισμού, μεταξύ του φιλελευθερισμού και της στυγνής δεσποτείας και βαρβαρότητος, ώστε ο λιμένας του Ναβαρίνου να μεταβληθεί σε αδηφάγο Αδη και να μεταβάλει τον βυθό του σε ένα απέραντο νεκροταφείο ολοκλήρου του στόλου; Απορεί η επιστήμη του πολέμου πώς είναι δυνατόν να διεξαχθεί ναυμαχία με ανοιγμένα πανιά και επ΄ αγκύρα. 

Δεν συμφωνούν οι ιστορικοί αν η 20ή Οκτωβρίου 1827 είναι η επισφράγιση της επιτυχίας της Εθνεγερσίας του 1821, αν είναι η τελευταία ημερομηνία του τελικού θριάμβου, ο επίλογος της επαναστάσεως ή αν είναι η απαρχή της τελικής νίκης, η αρχή της δημιουργίας του ελληνικού κράτους. 

Απορούν οι ιστορικοί, γιατί οι πολεμήσαντες στην Ναυμαχία του Ναβαρίνου πολέμησαν ενωμένοι ενώ τα συμφέροντά τους ήταν διαφορετικά. 

Ομως σε τούτο τον τόπο, σε τούτο τον πολιτισμό, την απορία την ονομάζουμε θαύμα και το θαύμα προέρχεται από την ενότητα και την συνεργασία. 

Μακαριώτατε, 

Ο πολιτισμός της διαχρονίας του γένους μας για την απορία έχει απάντηση, έχει απάντηση λέγοντας ότι το θαύμα, όπως η Ναυμαχία του Ναβαρίνου δεν είναι ανθρώπινο έργο αλλά θεανθρώπινο, είναι συνεργεία Θεού και ανθρώπων, είναι του Θεού έργο και συνεργεί ο άνθρωπος με την απορία του, τον αγώνα του και τον προβληματισμό, έτσι ώστε κάθε μη ερμηνεύσιμη από τον άνθρωπο πράξη να είναι το αεί ζητούμενον, όπως ο Ελληνας πάντοτε ήταν, είναι και θα είναι στην παγκόσμια κοινότητα το αεί ζητούμενον και το αεί απορούμενον. 

Και απορούμενα είναι η υπόδουλη ζωή, τα μαρτύρια και ο θάνατος, η αυτοθυσία, ο ηρωισμός, η φιλοπατρία, η θεώρηση της ελευθερίας ως δυναμικού τρόπου ζωής και κοινωνίας, η συνεργασία με τους αδελφούς μας συπολίτες Ευρωπαίους και η ενότητα μαζί τους, όπως στην Ναυμαχία του Ναβαρίνου, και γενικώς μη ερμηνεύσιμα με την ορθολογιστική αντίληψη της ιστορίας είναι όλα όσα εγέννησαν την ελεύθερη σήμερα βιοτή, μέρους του Γένους μας. 

Ολες αυτές οι θαυμαστές αναζητήσεις πρέπει να είναι αιώνιο υπόδειγμα, και ο εορτασμός της επετείου αυτής να μην αποτελεί μια απλή παρένθεση στην πεζότητα της καθημερινής μας ζωής, αλλά να έχει διαρκή και ακατάλυτη επίδραση, για να ζήσει ο κόσμος αιώνια. 

* Πανηγυρικός λόγος, εκφωνηθείς κατά τον εορτασμό της 190ής επετείου από τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, στην Πύλο, την Παρασκευή 20 Οκτωβρίου 2017, ενώπιον του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου.