Μεθώνη: Το έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνία

 Γράφει ο Γιάννης Α. Μπίρης 

Επειδή γράφονται πολλά και διατυπώνονται αβάσιμες απόψεις σχετικά με το έργο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας στη Μεθώνη, νομίζω ότι θα πρέπει να τοποθετηθώ. Πιστεύω δε ότι, μετά από τη μακρά διαδρομή μου στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου, όλοι γνωρίζετε ότι δεν στρογγυλεύω τα λόγια μου. 

Έργα ουσίας η Μεθώνη γνώρισε την δεκαετία του ‘60, όταν ο Νίκος Γιαλούρης και η τότε αρχαιολογική υπηρεσία «συνέδεσαν» ξανά το Μπούρτζι με το κάστρο, αναστηλώνοντας την θαλάσσια γέφυρα και το λιθόστρωτο που οδηγεί σε αυτό. Ταυτόχρονα, αναστήλωσαν και την εμβληματική πύλη της θάλασσας με τη βασιλική ταράτσα. 

Από όσα γνωρίζω, από τότε και για πολλά χρόνια, μόνο καταστροφές ακολούθησαν για το κάστρο της Μεθώνης. Εγκατάλειψη και απαξίωση. Για παράδειγμα η καταστροφή του οχυρού προχώματος στην τάφρο, απέναντι από τον προμαχώνα Loredan για να χτιστεί στη θέση του το «Ξενία» (δηλ. το σημερινό METHONI BEACH), έγινε σχεδόν χωρίς καμιά αντίδραση την εποχή της δικτατορίας. Τότε, μοναδικός «υπερασπιστής» του οχυρού προχώματος ήταν ο Τάκης Δεμοδός. 

Μετά από πολλά χρόνια, το 1996, η Διεύθυνση Αποτυπώσεων και Συντηρήσεως Κτηρίων του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων του Υπουργείου πολιτισμού μελέτησε και οργάνωσε το πρόγραμμα «Κάστρων Περίπλους» στο οποίο είχαν ενταχθεί τριάντα έξι (36) κάστρα της νησιωτικής και της παράκτιας ηπειρωτικής Ελλάδας. 

Σκοπός του Προγράμματος ήταν: 

Η αναβάθμιση των υφιστάμενων και η δημιουργία νέων υποδομών για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών εντός των κάστρων και στον περιβάλλοντα χώρο τους. 

Η άρση της επικινδυνότητας σε διάφορα τμήματα και η μερική αποκατάστασή τους. 

Η καταγραφή και ιστορική έρευνα και τεκμηρίωση των μνημείων με επεμβάσεις μικρής κλίμακας αρχαιολογικής έρευνας. 

Η ανάδειξη των μνημείων με τον κατάλληλο φωτισμό και άλλα έργα υποδομής για την προστασία τόσο των κάστρων όσο και των επισκεπτών. 

Ένα μεγαλόπνοο πρόγραμμα του Τ.Α.Π.Α. για τα παράκτια κάστρα κατά μήκος του Ιονίου και του Αιγαίου το οποίο ισχυριζόταν ότι ακολουθούσε τα ίχνη των Αχαιών, των Βυζαντινών και των λαών της Δύσης και «περιέπλεε» τα κάστρα ταξιδεύοντας στην Ιστορία. Σε αυτό το πρόγραμμα εντάχθηκε και το κάστρο της Μεθώνης. Στην ανάδειξη των κάστρων του προγράμματος κύριο ρόλο έπαιξε και ο φωτισμός τους. Έτσι και για τη Μεθώνη. 

Η δυσκολία του έργου φάνηκε αμέσως αφού πριν από την οριστική παράδοση του έργου, τον πρώτο χρόνο της κατασκευής, το 2006, λόγω της άμεσης επαφής της καλωδιακής εγκατάστασης με τη θάλασσα, ο φωτισμός δεν δούλεψε. Τελικά, τον επόμενο χρόνο, το έργο παραδόθηκε και έτσι φωτίστηκε το κάστρο της Μεθώνης μαζί με το μπούρτζι του. Η ιδέα του υπεύθυνου αρχιτέκτονα και φωτομηχανικού για τον φωτισμό ήταν ομολογουμένως εντυπωσιακή. Οι αποχρώσεις στα φωτιζόμενα τμήματα του κάστρου ήταν διαφορετικές από το λευκό μέχρι το πυρακτωμένο κόκκινο, σαν το κάστρο να βρισκόταν σε φάση μάχης και πολιορκίας. 

Δυστυχώς όμως όλα αυτά τα ωραία κράτησαν μόνο για λίγο. Το 2011, η άμεση επαφή της καλωδιακής εγκατάστασης με τη θάλασσα έφερε την καταστροφή. Ο φωτισμός έπαψε να λειτουργεί. Το 2014, μετά από ενέργειες του Συλλόγου Φίλων Κάστρου Μεθώνης του οποίου είμαι ο ιδρυτής και ο πρώτος του πρόεδρος, μετά από συνάντησή μου με τον τότε πρόεδρο του ΤΑΠΑ κύριο Παναγιώτη Τζίννη καταφέραμε να «βγει» ένα κονδύλι περίπου 70.000 ευρώ για την μερική αποκατάσταση του φωτισμού του ανατολικού τμήματος του κάστρου. Η υπόσχεση αλλά και η πρόθεση του προέδρου του ΤΑΠΑ ήταν να φτάσει ο φωτισμός μέχρι το μπούρτζι. 

Ταυτόχρονα, ως Σύλλογος μεσολαβήσαμε και ο Δήμος σε συνεννόηση με την ΕΦΑΜ ανέλαβε την συντήρηση έστω και αυτού του μικρού τμήματος του φωτισμού. Βέβαια το αποτέλεσμα δεν ήταν αυτό που άρμοζε στην αρχική ιδέα. Αλλά από το να μένει σκοτεινό το μνημείο, ήταν κάτι…. 

Τότε ήταν που αποκαλύφθηκε η τουλάχιστον περίεργη «απαλλοτρίωση» από αγνώστους, του κεντρικού αγωγού του φωτισμού. Τότε όμως και πάλι, εκτός από την ΕΦΑΜ και τον Σύλλογο, δεν αντέδρασε κανείς. Και δεν μπορείς να πεις ότι δεν ενημερώσαμε. Με πρωτοβουλία του Συλλόγου και χορηγία της NEXANS, ένα καλώδιο, που θα αντικαθιστούσε το κλεμμένο έφτασε και πάλι στη Μεθώνη. Όμως με ποια κονδύλια θα μπορούσε να προχωρήσει η τοποθέτησή του; Το ΥΠΠΟ δεν διέθετε κονδύλια για την αποκατάσταση του φωτισμού! Την ίδια εποχή όμως, χωρίς πολλές τυμπανοκρουσίες, στο πλαίσιο της υλοποίησης του έργου «Αποκατάσταση και Ανάδειξη Τμημάτων Κάστρου Μεθώνης» του ΕΣΠΑ 2007-2013, προϋπολογισμού 900.000 ευρώ, έγιναν σημαντικά έργα στο κάστρο της Μεθώνης. Η αποκατάσταση του ΝΑ επιθαλάσσιου πύργου θα μπορούσε να συγκριθεί σε αξία με τις παρεμβάσεις της δεκαετίας του 1960. 

Όμως, εκτός από τα έργα στερέωσης του πύργου, με την επίβλεψη της αρχαιολόγου κυρίας Αγγελοπούλου έγινε ανασκαφική έρευνα στα χαμηλότερα τμήματα του πύργου, και τα ευρήματά της χρονολογούνται στον 14ο αιώνα! Ήταν η πρώτη φορά που κάποιο μεσαιωνικό κομμάτι του κάστρου της Μεθώνης ερχόταν ξανά στο φως. 

Ακολούθησε η αποκατάσταση της στέγης του Ιερού Ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και τώρα βρίσκεται υπό εξέλιξη η εκπόνηση μελέτης για τη συνολική ανάδειξη του μνημείου. 

Φυσικά υπήρξαν κι άλλες εργασίες στερέωσης στο κάστρο, εκεί όπου οι καιρικές συνθήκες έφεραν καταστροφές (porta del Mandrachio). 

Αυτά που παραθέτω παραπάνω αναδεικνύουν αδρά το έργο της ΕΦΑΜ τα τελευταία χρόνια. Έτσι, πριν αρχίσουμε να αποδίδουμε ευθύνες σε αυτούς που σχετικά σιωπηλά, δείχνουν πραγματικό ενδιαφέρον και παράγουν έργο για τη Μεθώνη καλό θα ήταν να δούμε όλοι μας τη θέση μας απέναντι στα μνημεία του τόπου μας και να ενημερωθούμε για το πρόγραμμα του φωτισμού και το «ΚΑΣΤΡΩΝ ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ». Και κυρίως όσοι μιλούν για εγκατάλειψη του κάστρου και των μνημείων της περιοχής, ας δουν τα πράγματα καθαρά, χωρίς καφενειακά γυαλιά.