Η ΣΑΡΟΝ ΣΤΟΚΕΡ ΓΙΑ ΤΟΝ “ΠΟΛΕΜΙΣΤΗ ΤΩΝ ΓΡΥΠΩΝ” “Ισως ήταν ο πρώτος από τους Μυκηναίους βασιλιάδες στην Πύλο”

 

Πριν λίγες µέρες η Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου απένειµε σε τρεις διακεκριµένους Αµερικανούς αρχαιολόγους τοΠαράσηµο του Ταξιάρχη του Τάγµατος του Φοίνικα για την προσφορά τους στη µελέτη και ανάδειξη του ελληνικού πολιτισµού. Μεταξύ αυτών, ο καθηγητής του Πανεπιστηµίου του Σινσινάτι, Τζακ Ντέιβις (Jack L. Davis) και η σύζυγός του, επιστηµονική συνεργάτης του ίδιου Πανεπιστηµίου, Σάρον Στόκερ (Sharon R. Stocker). Πώς αισθάνθηκαν γι’ αυτή τη διάκριση; «Ήταν πραγµατικά µεγάλη τιµή για εµάς. Είµαι ερωτευµένη µε τη σύγχρονη Ελλάδα και το αρχαίο παρελθόν της από την πρώτη επίσκεψή µου πριν από 45 χρόνια. Έχω δουλέψει 40 χρόνια σε διάφορα αρχαιολογικά προγράµµατα, όπως στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας και στη Νεµέα, και τα τελευταία 30 χρόνια στην Πύλο. Είµαστε ευγνώµονες για την αναγνώριση της υπηρεσίας µας στην αποκάλυψη της ελληνικής ιστορίας», δηλώνει στο ΑΠΕΜΠΕ η Σάρον Στόκερ.

 

Οι δυο αρχαιολόγοι εργάστηκαν µαζί ως οµάδα στην Πύλο από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν συµµετείχαν στο Περιφερειακό Αρχαιολογικό Πρόγραµµα της Πύλου (Pylos Regional Archaeological project). Στο ίδιο µέρος, το 1998, η Σάρον Στόκερ διεύθυνε ένα πρόγραµµα που περιελάµβανε την επανεξέταση του υλικού από τις ανασκαφές του Καρλ Μπλέγκεν στο Παλάτι του Νέστορα. «Στη συνέχεια ήταν προνόµιο για µένα να συνεργαστώ µε το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισµού στις προσπάθειές του να προστατέψει το Παλάτι και να το παρουσιάσει στους τουρίστες. Ο Τζακ κι εγώ συνεχίζουµε να επιστρέφουµε στην περιοχή γιατί µας αρέσει πάρα πολύ», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. 

Η αρχαιολογική έρευνα που διεξήγαγαν στην Ελλάδα περιελάµβανε πολλά µέρη. Ποιο είναι το αγαπηµένο τους και γιατί; «Θεωρώ τη Μεσσηνία δεύτερο σπίτι. Το τοπίο είναι τόσο πλούσιο και ποικίλο, µε τη θάλασσα, τις πεδιάδες και τα βουνά να βρίσκονται όλα σε πολύ κοντινή απόσταση. Επίσης, όλες οι αρχαιολογικές και ιστορικές περίοδοι αντιπροσωπεύονται στη δυτική Μεσσηνία, από το ανώτατο Παλαιολιθικό παρελθόν ως τον Πόλεµο για την Ανεξαρτησία του 1821, που µνηµονεύεται και γιορτάζεται στην Πύλο κάθε χρόνο. Επιπλέον, έχω µια εξαιρετική συνεργασία µε πολλούς αρχαιολόγους που ζουν και εργάζονται στη Μεσσηνία. Έχω ισχυρούς δεσµούς µε τις τοπικές κοινότητες και το µέρος µου αρέσει ιδιαίτερα στα τέλη του φθινοπώρου και τον χειµώνα, όταν οι τουρίστες είναι ελάχιστοι. Έχουµε απολαύσει τη φιλοξενία των κατοίκων της Χώρας, όπου βρίσκεται το Παλάτι του Νέστορα, καθώς και της σύγχρονης πόλης της Πύλου», επισηµαίνει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η Σάρον Στόκερ. 

Αλλά και ο τόπος, τους έχει ανταµείψει αρχαιολογικά. Ο αδιατάρακτος, µεµονωµένος τάφος του «Πολεµιστή των Γρυπών», κοντά στο Παλάτι του Νέστορα, στον Άνω Εγκλιανό, στη Χώρα του ∆ήµου Πύλου-Νέστορος, που περιελάµβανε τα υπολείµµατα ενός ισχυρού άνδρα γύρω στα 35 έτη, ο οποίος πέθανε κοντά στο 1450 π. Χ., αλλά και περίπου 1.500 πολύτιµα αντικείµενα κύρους, ήταν µια συγκλονιστική ανακάλυψη. Όχι µόνο για το 2015, αλλά και για όλη τη δεκαετία του 2010, σύµφωνα µε το έγκυρο αµερικανικό περιοδικό «Archaeology», καθώς και για τα τελευταία 65 χρόνια, όπως είχε ανακοινώσει το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισµού και Αθλητισµού. Ποιοι είναι οι κύριοι επιστηµονικοί λόγοι που το εύρηµα είναι τόσο σηµαντικό; 

«Ο τάφος του ‘Πολεµιστή των Γρυπών’ είναι σηµαντικός για πολλούς λόγους. Πρώτα απ’ όλα, πρόκειται για την ταφή ενός µεµονωµένου ατόµου σε µια περίοδο κατά την οποία το πιο σύνηθες ήταν να υπάρχουν πολλαπλές ταφές στον ίδιο τάφο –έτσι γνωρίζουµε ότι όλα τα κτερίσµατα ανήκαν σε αυτόν. Όταν υπάρχουν πολλά άτοµα θαµµένα µαζί στον ίδιο τάφο, σπάνια µπορούµε να προσδιορίσουµε ποιο αντικείµενο ανήκει στο καθένα. Επίσης, µε τον Πολεµιστή της Πύλου µπορέσαµε να δούµε ποια κτερίσµατα µπορεί να ανήκουν σε µια ανδρική ταφή, γεγονός που µας βοήθησε να διαγράψουµε πολλά στερεότυπα σχετικά µε το φύλο που υπήρχαν στο παρελθόν. Επειδή ο τάφος παρέµεινε ασύλητος –σε αντίθεση µε πολλές ταφές της Εποχής του Χαλκού– µπορούµε να εξετάσουµε ένα πλήρες ταφικό σύνολο στην ολότητά του», εξηγεί στο ΑΠΕΜΠΕ η κ. Στόκερ. Και συµπληρώνει: «Επίσης, µπορούµε να καταλάβουµε πολλά για τις διαδικασίες σχηµατισµού της µεταγενέστερης µυκηναϊκής κοινωνίας από τον τάφο του Πολεµιστή των Γρυπών, καθώς και από τους δύο νέους θολωτούς τάφους που εντοπίσαµε. Μπορούµε να δούµε πώς οι τοπικές ελίτ συµµετείχαν σε ανταγωνιστικές επιδείξεις πλούτου που τελικά οδήγησαν στην εµφάνιση του wanax ή του βασιλιά, όπως ο Νέστορας και άλλοι που περιγράφονται στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια». Αλλά και τα ίδια τα αντικείµενα «αφηγούνται» πολλές ιστορίες. «Μας λένε πολλά για το πολύ υψηλό επίπεδο χειροτεχνίας που υπήρχε κατά τη διάρκεια της περιόδου, καθώς και για τις διάφορες ξένες επιρροές που ίσχυαν στη Μεσσηνία στην αρχή της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Πολυτελή υλικά εισήχθησαν από πολλά µέρη του κόσµου, όπως η Αίγυπτος, η Εγγύς Ανατολή και η περιοχή της Βαλτικής, υποδεικνύοντας ότι υπήρχε ένα ακµάζον εµπορικό δίκτυο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου», σηµειώνει η αρχαιολόγος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. 

Όταν το 2015 γνωστοποιήθηκε η ανακάλυψη του τάφου του «Πολεµιστή των Γρυπών» ή «Γρύπα - Πολεµιστή» – όπως ονοµάστηκε ο «ένοικός» του εξαιτίας κάποιων αντικειµένων από ελεφαντοστό που απεικονίζουν το µυθικό αυτό ζώο– µαζί µε τα χιλιάδες αντικείµενα που τον συνόδευαν, κανείς δεν ήξερε τι να πρωτοθαυµάσει: Τον πλούτο των ευρηµάτων, τη σηµασία τους για έναν από τους πιο σηµαντικούς πολιτισµούς της ελληνικής πρωτοϊστορίας, τον Μυκηναϊκό, ή τις πολύτιµες πληροφορίες που έδιναν για τις σχέσεις του µε τον Μινωικό –ο οποίος ειδικά αυτήν την περίοδο φαίνεται ότι είχε ασκήσει πολύ µεγάλη επιρροή στην ηπειρωτική χώρα; Ο θαυµασµός έφτασε σε ακόµα µεγαλύτερα ύψη όταν, το 2017, η συντήρηση έφερε στο φως έναν εκπληκτικής οµορφιάς, λεπτοµέρειας και τεχνικής µικροσκοπικό σφραγιδόλιθο από αχάτη, που απεικονίζει µια εντυπωσιακή σκηνή µάχης. «Είναι σαφές ότι ήταν ένας πολύ πλούσιος και σεβαστός άνθρωπος που κατάφερε να συγκεντρώσει τεράστιο πλούτο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Είχε επίσης εξαιρετικό γούστο όπως δείχνουν προσωπικά αντικείµενα που τον συνόδευαν στον τάφο. Ο σφραγιδόλιθος µε τη σκηνή της µάχης είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά έργα τέχνης όχι µόνο της συγκεκριµένης ταφής, αλλά ολόκληρης της µυκηναϊκής περιόδου», επισηµαίνει η συνοµιλήτρια του ΑΠΕ-ΜΠΕ. Και από τα υπόλοιπα αντικείµενα, ποια θα θεωρούσε σπουδαία; «Το χρυσό περιδέραιο ήταν ένα καταπληκτικό εύρηµα και ταυτόχρονα ‘απογοητευτικό’, µε την έννοια ότι χρειάστηκε αρκετός χρόνος για να αφαιρεθεί από τον τάφο. Η ανακάλυψη τεσσάρων χρυσών δαχτυλιδιών ήταν επίσης εντυπωσιακή. Πιστεύουµε ότι θα υπάρξουν ακόµα πιο συναρπαστικές εκπλήξεις καθώς συνεχίζουµε να συντηρούµε και να δηµοσιεύουµε τα αντικείµενα», µας απαντά. 

Το 2018, κοντά στην περιοχή του τάφου του Πολεµιστή, οι ανασκαφείς εντόπισαν δύο θολωτούς τάφους, ο καθένας από τους οποίους περιελάµβανε περισσότερες από µία ταφές. Έτσι, µαζί µε εκείνον που είχε ανακαλύψει ο Καρλ Μπλέγκεν τη δεκαετία του 1950, οι θολωτοί τάφοι γίνονται τρεις, υποδεικνύοντας την ύπαρξη ενός νεκροταφείου της µυκηναϊκής περιόδου. «Ήταν τάφοι για την τοπική ελίτ. Μόνο ένα µικρό µέρος του πληθυσµού θα είχε πρόσβαση σε τόσο περίτεχνες ταφές. Το πιο δύσκολο ερώτηµα είναι γιατί ο Πολεµιστής των Γρυπών θάφτηκε µόνος. Πιστεύουµε ότι ήταν ένα πολύ ξεχωριστό άτοµο, ίσως ο πρώτος από τους Μυκηναίους βασιλιάδες στην Πύλο», καταλήγει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Σάρον Στόκερ.