Στον απόηχο του Ναβαρίνου

Στις 8/20 Οκτωβρίου 1827 οι στόλοι των τριών συμμαχικών δυνάμεων Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας με επικεφαλής αντίστοιχα τον Εδουάρδο Κόδριγκτον, τον Ερρίκο Δεριγνύ και το Χέυδεν Λόνγκιν με τον Κόδριγκτον να έχει το γενικό πρόσταγμα, θα συγκρουστούν με ηρωϊσμό με τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο στο Ναβαρίνο και σχεδόν θα τον καταστρέψουν ολοσχερώς, παρότι συνολικά ο αριθμός των τριών συμμαχικών στόλων ήταν πολύ μικρότερος, αλλά καλύτερα εξοπλισμένος. Στην ναυμαχία του Ναβαρίνου που αποτελεί σταθμό στη λύση του ελληνικού ζητήματος με επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων δεν φθάσαμε από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά μετά από μια ολόκληρη διαδικασία και σειρά γεγονότων. Γεγονότα που είχαν αντίκτυπο και στη συνοχή της Ιεράς Συμμαχίας. Η Ιουλιανή συνθήκη του Λονδίνου του 1827 μεταξύ Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας που μεταξύ άλλων προέβλεπε την ανακωχή των εμπόλεμων μερών Ελλήνων
και Τούρκων προετοίμασε τη ναυμαχία. Η ναυμαχία του Ναβαρίνου είναι συνέπεια της Ιουλιανής συνθήκης και του μυστικού άρθρου της που μιλούσε για μέτρα σε περίπτωση μη αποδοχής από την Πύλη της ανακωχής. Είναι αποτέλεσμα της προσέγγισης της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας για λύση του ελληνικού ζητήματος και της υπογραφής της παραπάνω συνθήκης. Είχε προηγηθεί το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης του 1826 που οφείλεται στην προσέγγιση Αγγλίας - Ρωσίας πάνω στο ελληνική ζήτημα. Η Αγγλία φοβόταν μια πολεμική ενέργεια της Ρωσίας εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ήθελε να την προλάβει. Η Ρωσία ανησυχούσε για την απώλεια της επιρροής της στους χριστιανικούς πληθυσμούς προς όφελος της Αγγλίας. Με το πρωτόκολλο της Πετρούπολης για πρώτη φορά δύο δυνάμεις της Ιερής Συμμαχίας αποφάσισαν αντίθετα από τις αρχές της που ήταν η κατάπνιξη των επαναστάσεων. Στην Ιουλιανή συνθήκη θα προστεθεί και η Γαλλία, η οποία δεν θέλει να μείνει έξω από τις εξελίξεις που συντελούνται στην Ανατολή, που θέλει και αυτή να έχει επιρροή στην Ελλάδα. Ο αγγλορωσικός ανταγωνισμός για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους, που θα αρχίσει πολύ νωρίτερα από τη ναυμαχία του Ναβαρίνου και το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης θα καταλήξει στη ναυμαχία του Ναβαρίνου.
Η καταβύθιση του τουρκοαιγυπτιακού στόλου γέμισε χαρά τους Ελληνες, τους λαούς της Ευρώπης και ιδιαίτερα τις φιλελληνικές οργανώσεις, γιατί ήταν δική τους νίκη. Δεν χάρηκαν όμως όλοι. Ο βασιλιάς της Αυστρίας Φραγκίσκος θα χαρακτηρίσει το γεγονός «δολοφονία» και ο Μέτερνιχ θα μιλήσει για φοβερή καταστροφή που θα σταθεί η απαρχή του χάους. Ούτε όμως και οι σύμμαχοι των τριών στόλων που έλαβαν μέρος στη ναυμαχία αντέδρασαν με τον ίδιο τρόπο. Ο βασιλιάς της Αγγλίας Γεώργιος Δ’ την χαρακτήρισε «ατυχές γεγονός», ενώ ο πρωθυπουργός της Γκόντεριχ εξέφρασε την οργή του για το κακό που έκαναν στον παλιό τους σύμμαχο σε συνεργασία με τον παραδοσιακό τους εχθρό τη Ρωσία. Αλλά και ο Ουέλιγκτον που διαδέχτηκε μετά τη ναυμαχία του Ναβαρίνου τον Γκόντεριχ θα την χαρακτηρίσει γεγονός απροσδόκητο και λυπηρό. Στα πληρώματα του στόλου δεν δόθηκε το φιλοδώρημα που χορηγείτο από την αγγλική κυβέρνηση σε περιπτώσεις νίκης και από τον Κόδριγκτον αφαιρέθηκε η αρχηγία του αγγλικού στόλου στη Μεσόγειο.
Οι αντιδράσεις αυτές της Αγγλίας δεν είναι ανεξήγητες. Η Αγγλία είχε στο ελληνικό ζήτημα μια πολιτική από αρνητική μέχρι επαμφοτερίζουσα. Δεν ήθελε την εξασθένιση, πολύ περισσότερο τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ το Ελληνικό Κράτος το ήθελε περιορισμένο στην Πελοπόννησο, κάτω από την επικυριαρχία της Πύλης και χωρίς την Κρήτη. Ηθελε έτσι να εξασφαλίσει το δρόμο της προς τις Ινδίες και να εμποδίσει την κάθοδο της Ρωσίας στη Μεσόγειο. Η βάση της πολιτικής της στη Μέση Ανατολή ήταν η φιλία με την Τουρκία. Είχε επιλέξει την αναποτελεσματική πολιτική των διπλωματικών πιέσεων προς την Πύλη, την ειρηνική διευθέτηση του ελληνικού ζητήματος, ενώ το ελληνικό ζήτημα ήταν θέμα πολέμου.
Η Τουρκία εκείνο που καταλάβαινε ήταν μόνο τη βία των όπλων, όπως απόδειξε ο ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1828-1829, τον οποίο προετοίμασε η ναυμαχία του Ναβαρίνου, χωρίς να μπορέσει η Αγγλία να τον αποτρέψει ή να αντιδράσει όταν κηρύχθηκε. Πόλεμος που υποχρέωσε την Τουρκία να αποδεχθεί την σύσταση Ελληνικού Κράτους. Η αρνητική στάση της Αγγλίας απέναντι στη ναυμαχία του Ναβαρίνου εξηγείται, γιατί το Ναβαρίνο αποτέλεσε ήττα της εξωτερικής της πολιτικής. Οπως έχει εύστοχα γραφτεί για τους δύο αντιπάλους της στην Ανατολική Μεσόγειο, Ρωσία και Γαλλία, «Η Ρωσία δεν είχε πια αντίπαλο στόλο στην ανατολική Μεσόγειο, ενώ η ηττημένη Γαλλία ... ξαναζωντάνεψε».
Η καταβύθιση του τουρκοαιγυπτιακού στόλου αποτελεί σταθμό στην πορεία του αγώνα. Ομως, όπως τονίζεται, όποια και αν είναι η σημασία της ναυμαχίας για τη λευτεριά μας, αυτή οφείλεται πρωτίστως στους αγώνες και τις θυσίες του λαού μας. Οι τρεις «προστάτιδες» δυνάμεις με τη συνθήκη του 1827 θήρευσαν πρωταρχικά αν όχι και αποκλειστικά τα δικά τους συμφέροντα. Η πολιτική της ουδετερότητας που είχαν χαράξει οι Μεγάλες Δυνάμεις, ουδετερότητα απέναντι σε ένα αγώνα ανάμεσα σε μια ολόκληρη αυτοκρατορία και σε ένα πεινασμένο, ρακένδυτο και σχεδόν άοπλο λαό, που αγωνιζόταν για τη λευτεριά του, άλλαξε στα πλαίσια των ανταγωνιστικών τους συμφερόντων και όταν η ελληνική επανάσταση έδειξε αντοχή στο χρόνο. Οι συμφωνίες και διαπραγματεύσεις των “Μεγάλων” για τη λύση του ελληνικού ζητήματος έγιναν όταν η επανάσταση ήταν όχι μόνο ζωντανή, αλλά είχε προκαλέσει και το θαυμασμό της Ευρώπης με την αντοχή και το σθένος των πολιορκημένων του Μεσολογγίου. Μετά δε το Μεσολόγγι ο Γεώργιος Καραϊσκάκης μέχρι το θάνατό του (Απριλ. 1827) είχε ξεσηκώσει ξανά στα όπλα την πτοημένη Ρούμελη και ο Ιμπραήμ δεν είχε καταφέρει να υποτάξει την Πελοπόννησο. Οπως λέει ο Εντγκάρ Κινέ «η Ευρώπη επενέβη έπειτα από επτά μονάχα χρόνια, όταν πια χόρτασε το θέαμα της σφαγής». Και όπως χαρακτηριστικά έχει γραφτεί η ναυμαχία του Ναβαρίνου υπήρξε νίκη των λαών εναντίον των ανακτοβουλίων και των κυβερνήσεων. Το μεγαλειώδες Μεσολόγγι με την ηρωική του έξοδο (10 Απρίλη 1826) είχε ξεσηκώσει υπέρ της Ελλάδας ένα χωρίς προηγούμενο φιλελληνικό κίνημα που πίεζε υπέρ του ελληνικού αγώνα τους ισχυρούς της Ευρώπης. Μετά το Μεσολόγγι οι ισχυροί της γης δεν μπορούσαν να κλείνουν τα μάτια στο ελληνικό ζήτημα και να παραμένουν αδρανείς και δήθεν ουδέτεροι.

Βιβλιογραφία:
1) Δημήτρη Φωτιάδη, Η Επανάσταση του ‘21 τ.3.
2) Ιστορία των Ελλήνων, τ. 9, Εκδόσεις Δομής
3) Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τ.3, Εκδόσεις τα Νέα Ελληνικά Γράμματα.
4) Απόστολου Βακαλόπουλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τ.Η’.
5) Ιστορικά Ελευθεροτυπίας, Νο1.
6) Ιστορία του Ελληνικού Εθνους, τόμος ΙΒ’, Εκδοτική Αθηνών.
7) Εφημ. Αυγή (ενθέματα) 12/4/2009, άρθρο της Ακακίας
Κορδόση με τίτλο «183 χρόνια από την έξοδο: Το Μεσολόγγι του ήθους, του πολιτισμού, της αξιοπρέπειας».
8) Κ.Μ. Γουντχάουζ, Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου, Εκδόσεις Β. Καλδής 1977.

Του Γιώργου Θ. Σπηλιώτη Δικηγόρου “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ” 20/10/2009