ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΦΟΥΤΑΚΗ Η Μεθώνη των 28 αιώνων

«Η παρούσα κυβέρνηση στην Ελλάδα αποκρούει κάθε ιδέα αποικίας. Δεν θέλει ούτε τον εξοπλισμό ούτε τα κεφάλαια των ξένων, εάν είναι να πληρωθούν με εθνικά εδάφη». Την παραπάνω επισήμανση υπογραμμίζει τηλεγράφημα του Γάλλου υποστράτηγου Αντουάν Σνάιντερ, που εστάλη στις 22 Μαρτίου του 1831 προς το γαλλικό υπουργείο Πολέμου από την έδρα του γαλλικού εκστρατευτικού σώματος στο κάστρο της Μεθώνης. 

Ο διοικητής του σώματος είχε προτείνει στον Καποδίστρια τη δημιουργία γαλλικής αποικίας στη δυτική Πελοπόννησο με πρωτεύουσα τη Μεθώνη μετά την αποχώρηση του εκστρατευτικού σώματος και την εξομάλυνση της πολιτικής κατάστασης, όπως αποκαλύπτει ο ερευνητής και συγγραφέας Παναγιώτης Φουτάκης στο βιβλίο του «Η Μεθώνη και η Ιστορία. Η Βενετία και η Εξουσία» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Καπόν. 

Στην ογκώδη μονογραφία αποκαλύπτονται άγνωστες πτυχές της ιστορίας της Μεθώνης και της θέσης της στην ευρωπαϊκή και νεότερη ελληνική ιστορία. 

Με πλούσια εικονογραφία και παραθέσεις πηγών ο συγγραφέας ανασυνθέτει την πολυτάραχη ιστορία του κάστρου της Μεθώνης που αποτέλεσε εμπορικό και διαμετακομιστικό κέντρο στα χέρια των Ενετών, ισχυρό οχυρό, ενώ οι μυστικές πληροφορίες που διακινούνταν μέσω του κάστρου καθόρισαν την πολιτική της Γαλλίας και των Μεγάλων Δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο μετά την Ελληνική Επανάσταση. Πρόκειται όμως για μια έρευνα που ξεκίνησε από τύχη και εξαιτίας ενός οικοσήμου. 

«Ενας αρχαιολόγος είχε διαβάσει το 1999 μια μελέτη που έκανα για δύο ενετικά αρχοντικά, το ένα αφορούσε την ταυτοποίηση οικοσήμου, και μου είπε ότι στη Μεθώνη υπάρχουν πολλά. 

Επισκέφθηκα την περιοχή το 2000 και ξεκίνησα μια έρευνα για την ταυτοποίηση των θυρεών του κάστρου. Επειτα διαπίστωσα ότι το κάστρο εδράζεται πάνω σε αρχαία τείχη και ότι κανείς δεν είχε ασχοληθεί με αυτά. Οπως επίσης ότι υπήρχαν λανθασμένες χρονολογήσεις οχυρωματικών έργων ή ονοματολογία. Το ένα έφερε το άλλο. Είμαι ερωτευμένος με την έρευνα», λέει στην «Κ» ο Παναγιώτης Φουτάκης από το Παρίσι όπου ζει μόνιμα. 

Μεγάλο μέρος του βιβλίου αφιερώνεται στην ενετική περίοδο του κάστρου, αλλά η έρευνα του κ. Φουτάκη δεν σταμάτησε στη μελέτη ταυτοποίησης των θυρεών και των ενετικών λεόντων της καστρούπολης. Περνώντας αθροιστικά 10 χρόνια ερευνώντας σε ελληνικά, γαλλικά, βρετανικά αρχεία και ιστορικές πηγές, και βέβαια στο ίδιο το μνημείο, ο συγγραφέας αναδεικνύει θέματα «που μέχρι τώρα ήταν στο ημίφως», όπως αναφέρει, και αλλάζουν τα δεδομένα στην ιστορική έρευνα. 

Μπούρτζι - Αγιος Νικόλαος 

Ενδεικτικά, ως προς την ονοματοδοσία ορισμένων πύργων και οχυρών, ο συγγραφέας αφιερώνει ένα κεφάλαιο του βιβλίου του στην αποκατάσταση, όπως επισημαίνει, της ορθής ονομασίας του λεγόμενου «πύργου του Μπούρτζι» και παραθέτει επιχειρήματα υπέρ της ονομασίας «πύργος του Αγίου Νικολάου». 

Αντίστοιχα, αναλύει τους λόγους για τους οποίους η στήλη Μοροζίνι πρέπει να μετονομαστεί σε «da Canal» και αμφισβητεί επίσης την ορθότητα της ονομασίας «πύργος του Βιλλαρδουίνου», για τον πύργο της Πλατείας των Οπλων, καθώς εκτιμά ότι είναι μεταγενέστερο κτίσμα από την εποχή του ομώνυμου Φράγκου πρίγκιπα. 

Επίσης, ο συγγραφέας αμφισβητεί ότι η ομηρική Πήδασος αναφέρεται στη Μεθώνη και εκτιμά ότι το όνομα της περιοχής παρέμεινε αναλλοίωτο από την πλειονότητα των αρχαίων συγγραφέων από την εποχή του Θουκυδίδη. Η μονογραφία του Παναγιώτη Φουτάκη φέρνει επίσης νέα στοιχεία στο φως για τις αρχαίες οχυρώσεις του κάστρου, τα αρχαία νομίσματα της Μεθώνης, ενδείξεις για την εφαρμογή της «χρυσής το- μής» σε ένα αρχαίο οχυρωματικό έργο, ενώ καταγράφονται 127 γραπτές μαρτυρίες με αναφορές στην περιοχή από την εποχή του Ομήρου με παράθεση της μετάφρασης και του πρωτότυπου κειμένου με την ορθογραφία και τη σύνταξη της εποχής. «Υπάρχει ένα ιστορικό 28 αιώνων αναφοράς στη Μεθώνη και είναι σημαντικό φιλολογικό στοιχείο να δούμε τη διαφορά στην ορθογραφία και τη γλώσσα μέσα στις εποχές και μεταξύ ακόμη του Ομή- ρου και του Θουκυδίδη», επισημαίνει ο κ. Φουτάκης. 

Η Μεθώνη, όπως παρουσιάζεται μέσα από την έρευνα του Παναγιώτη Φουτάκη, είναι ένα παράδειγμα της συναρπαστικής ιστορίας που μπορεί να κρύβει μια περιοχή, ένα μνημείο, αρκεί κάποιος να αποφασίσει να ξύσει την επιφάνεια και να κοιτάξει λίγο καλύτερα. «Ισως ότι η Ιστορία άγγιξε τη Μεθώνη δίχως να την αναδείξει σαν πρωταγωνίστρια, να εξη- γεί», αναφέρει στον πρόλογό του ο κ. Φουτάκης, «ότι η ιστοριογραφία την αγγίζει δίχως να την εξερευνά». 

Του Σάκη Ιωαννίδη από την "Καθημερινή"

Η γαλλική αποικία στην... Πελοπόννησο και ο Καποδίστριας

Για την ιστορία, όταν τέθηκε επισήμως το θέμα της δημιουργίας γαλλικής αποικίας στην Πελοπόννησο, ο Καποδίστριας αντιπρότεινε εδαφικές παραχωρήσεις στην Αττική και την Εύβοια, σε περιοχές δηλαδή που ήταν ακόμη υπό κατοχή, με το σκεπτικό να επωφεληθεί η Ελλάδα από μια προστριβή γαλλικών και οθωμανικών συμφερόντων. Ωστόσο η δημιουργία εκστρατευτικού σώματος που ήταν απόφαση της Γαλλίας, της Βρετανίας και της Ρωσίας, δεν εμφορούνταν αποκλειστικά από φιλελληνικά συναισθήματα αν και ήταν γνωστή και δεδηλωμένη η συμπάθεια των Γάλλων διανοουμένων στην κατεκτημένη Ελλάδα. 

Οπως αποκαλύπτεται στο βιβλίο «Η Μεθώνη και η Ιστορία» στο σκεπτικό της τελικής απόφασης των «προστάτιδων δυνάμεων» αναφέρεται ότι «ο αιματηρός αγώνας μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων είχε συνέπειες θλιβερές για την ανθρωπότητα, επιβλαβείς για το εμπόριο όλων των εθνών και επικίνδυνες για την ηρεμία της Ευρώπης». 

Στις εμπιστευτικές αναφορές του σώματος διαφαίνεται η γνώμη των στρατιωτικών για την Ελλάδα και τις προσωπικότητες της εποχής. Ο διοικητής Σνάιντερ ξεχωρίζει τους «Μιαούλη, Κανάρη, Υψηλάντη και Νικίτα. Μεταξύ των πολιτικών τον Τρικούπη», ενώ σημειώνει πως εκείνοι που «επιδίδονται στα συμφέροντα της φατρίας ή την κατασπατάληση» είναι «οι Κολέττης, Μαυροκορδάτος, Κουντουριώτης, Μεταξάς, Σπιλιάδης». 

Για τον ελληνικό λαό έγραφαν ότι «είναι δύσπιστος προς τους ξένους» αλλά και «ευπροσήγορος και εργατικός» και αναγνώριζαν το δικαίωμά του σε ένα «φιλελεύθερο πολίτευμα». 

«Η Εξοχότης Του θέλει να στηριχθεί σε εμάς και να βοηθηθεί από μια οργανωμένη δύναμη την οποία δεν διαθέτει πουθενά αλλού, αλλά αμφιβάλλω αν αυτοί οι άνδρες δώσουν το παρών», έγραφε ο διοικητής Σνάιντερ σε απόρρητο τηλεγράφημά του για τη συνάντηση του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς της Μάνης. Η συνάντηση όμως έγινε, λύση δεν βρέθηκε και η Μεθώνη με έναν τρόπο σφράγισε την τύχη του Καποδίστρια και της νεότερης Ελλάδας.

Η παρουσίαση του βιβλίου «Η Μεθώνη και η Ιστορία. Η Βενετία και η Εξουσία» θα γίνει στις 12 Φεβρουαρίου (Δευτέρα), στην Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία Αθηνών στις 7 μ.μ. (Πανεπιστημίου 22, Αθήνα). Χαιρετισμό θα απευθύνουν η πρέσβης της Ιταλίας στην Αθήνα Efisio Luigi Marras και ο δήμαρχος Πύλου - Νέστορος, Α΄ αντιπρόεδρος ΚΕΔΕ Δημήτρης Καφαντάρης. Ομιλητές της εκδήλωσης θα είναι ο Πέτρος Θέμελης καθηγητής, διευθυντής έργου Αρχαίας Μεσσήνης, η Χρύσα Μαλτέζου μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο Γιώργος Τόλιας διευθυντής Ερευνών, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/ΕΙΕ και ο ίδιος συγγραφέας.